از عوارض پوکی استخوان : پوکی استخوان باعث می‌شود که استخوانها ضعیف و شکننده شوند، به‌قدری شکننده می‌شوند که یک‌بار افتادن یا حتی فشار خفیف مانند خم شدن یا سرفه ممکن است باعث ایجاد شکستگی شود. شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان معمولاً در لگن، مچ دست یا ستون فقرات رخ می‌دهند.
بافت استخوان یک بافت زنده است که مدام در حال از بین رفتن و دوباره جایگزین شدن است. پوکی استخوان هنگامی رخ می‌دهد که ساخته‌شدن استخوان جدید به‌اندازه میزان از بین رفتن استخوان قدیمی نباشد.
پوکی استخوان مردان وزنان همه نژادها را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ اما زنان سفیدپوست و آسیایی – به‌ویژه زنان مسن‌تر که یائسه شده‌اند- بیشتر در معرض خطر هستند. داروها، رژیم غذایی سالم و تمرینات تحمل وزن می‌توانند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک کنند.
علائم پوکی استخوان
پوکی استخوان کلاً یک بیماری خاموش است. هیچ علامتی ندارد تا زمانی که دچار عارضه شود. این عارضه چیزی نیست جز شکستگی. شایع‌ترین محل شکستگی ناشی از پوکی استخوان مهره‌های ستون فقرات و سر استخوان ران در محل لگن هست.
درد ناگهانی کمر و پشت و همچنین درد شدید ناحیه لگن از علائم حاد عوارض پوکی استخوان می‌باشند. از علائم موضوع آن خمیدگی پشت، انحراف و کجی ستون فقرات، کوتاهی قد و گاهی کوتاهی یک پا می‌باشند.
مراجعه به پزشک در این مرحله اگرچه لازم است ولی برای درمان پوکی استخوان بسیار دیر است.
اگر دچار یائسگی زودرس شده‌اید و یا داروهای کورتونی زیاد مصرف می‌کنید، اگر دچار بیماریهای تیروئید هستید، اگر سیگار، قهوه و یا چای فراوان استفاده می‌کنید و اگر در اقوام درجه‌یک پوکی استخوان زودرس دارید حتماً برای بررسی تراکم استخوان و پیشگیری از این بیماری به پزشکتان مراجعه کنید.
علل ابتلا به پوکی استخوان
استخوان یک بافت کاملاً زنده است با یک ویژگی منحصربه‌فرد. این بافت سرشار از کلسیم است و دو نوع سلول دارد. یکی سلول‌های مولد که بافت استخوانی تولید می‌کنند دیگری سلول‌های مخرب که بافت استخوانی کهنه را جذب می‌کنند. دو دهه اول زندگی فعالیت سلول‌های مولد بسیار زیاد است و توده استخوانی یا بانک استخوان را تولید می‌کنند.
از دهه سوم باید تعادلی بین سلول‌های مولد و مخرب ایجاد شود تا بافت جدید جایگزین بافت کهنه گردد. حال به هر دلیلی اگر فعالیت سلول‌های مولد کاهش یابد یا فعالیت سلول‌های مخرب بیش‌ازحد باشد بانک استخوانی تحلیل رفته و پوکی استخوان ایجاد می‌شود.
شایع‌ترین علت کاهش فعالیت سلول‌های مولد افزایش سن و پیری است و شایع‌ترین علت افزایش فعالیت سلول‌های مخرب بیماریهای تیروئید و پاراتیروئید است. در این میان تغذیه صحیح می‌تواند نقش مهمی در این تعادل بازی کند. تغییرات هورمونی در خانم‌ها پس از یائسگی هم نقش مهمی در به هم زدن این تعادل ایفا می‌کند.
عوامل خطرزای ابتلا به پوکی استخوان
برخی عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، ازجمله سن، نژاد، انتخاب شیوه زندگی و شرایط و درمان‌های پزشکی.
عوامل غیرقابل تغییر
برخی از عوامل خطر پوکی استخوان از کنترل ما خارج هستند ازجمله:
- جنسیت: در زنان احتمال ابتلا به پوکی استخوان زیادتر از مردان است
- سن: هرچه سن شما بالاتر رود خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می‌یابد
- نژاد: اگر شما سفید یا آسیایی هستید، بیشترین خطر پوکی استخوان رادارید.
- سابقه خانوادگی: داشتن یک والد یا خواهر و برادر با پوکی استخوان، شمارا در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد، به‌خصوص اگر مادر یا پدر شما یک شکستگی لگن داشته باشد
- اندازه جثه: مردان و زنانی که ریزنقش هستند، بیشترین خطر را دارند چون توده استخوانی کمتری دارند.
نقش هورمون‌ها در ابتلا به پوکی استخوان
- هورمون‌های جنسی: کاهش سطح هورمون‌های جنسی، باعث تضعیف استخوان می‌شود. کاهش میزان استروژن در زنان در دوره یائسگی یکی از قوی‌ترین عوامل خطر برای پیشرفت پوکی استخوان است. مردان با افزایش سن کاهش تستوسترون را تجربه می‌کنند. درمان سرطان پروستات که باعث کاهش سطوح تستوسترون می‌شود و درمان سرطان سینه در زنان که باعث کاهش استروژن می‌شود، کاهش توده استخوان را تسریع می‌کنند.
- مشکلات تیروئید: ترشح بیش‌ازحد هورمون تیروئید، می‌تواند باعث از دست رفتن توده استخوانی شود.این‌زمانی اتفاق می‌افتد که تیروئید شما بیش‌ازحد فعال است و یا از داروهای حاوی هورمون تیروئید برای درمان کم‌کاری تیروئید استفاده می‌کنید .
- غدد دیگر: پوکی استخوان همچنین با غده پاراتیروئید و غده فوق کلیه مربوط است.
عوامل تغذیه‌ای پوکی استخوان
پوکی استخوان بیشتر در افرادی که دارای این مشکلات هستند رخ می‌دهد:
- مصرف کم کلسیم: کمبود کلسیم در طول عمر نقش اساسی در پیشرفت پوکی استخوان دارد. کمبود کلسیم باعث کاهش تراکم استخوان، کاهش زودهنگام توده استخوان و افزایش خطر شکستگی می‌شود.
- اختلالات خوردن: محدودیت شدید در مصرف غذا و کاهش وزن شدید، استخوان را در مردان وزنان تضعیف می‌کند.
- جراحی دستگاه گوارش: در جراحی‌هایی که به‌منظور کوچک کردن سایز معده انجام می‌شود یا در آنها بخشی از روده کوچک برداشته می‌شود و سطح جذب کاهش‌یافته و جذب موادی مثل کلسیم، کاهش میابد که فرد را مستعد پوکی استخوان می‌کند.
- استروئیدها و داروهای دیگر: استفاده طولانی‌مدت از داروهای خوراکی یا تزریقی حاوی کورتیکواستروئید، مانند پردنیزون و کورتیزون، با روند بازسازی استخوان تداخل می‌کنند. پوکی استخوان همچنین با داروهایی که برای مبارزه یا پیشگیری از این بیماری‌ها بکار می‌روند همراهی دارد:
- تشنج
- ریفلاکس معده
- سرطان
- رد پیوند
شرایط پزشکی مؤثر در پوکی استخوان
- خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که مشکلات خاص پزشکی دارند ممکن است بیشتر باشد ازجمله:
- بیماری سلیاک
- بیماری التهابی روده
- بیماری کلیوی یا کبدی
- سرطان
- لوپوس
- مولتیپل میلوم (افرادی که مدت طولانی می‌نشینند وبی تحرک هستند)
- آرتریت روماتوئید
انتخاب شیوه زندگی تاثیر گذار در پوکی استخوان
برخی عادت‌های بد می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. مثال‌ها عبارت‌اند از
- شیوه زندگی بی‌تحرک: افرادی که زمان زیادی را صرف نشستن و بی‌تحرکی می‌کنند، نسبت به افرادی که فعالیت بیشتری دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار می‌گیرند. هرگونه تمرین تحمل وزن و فعالیت‌هایی که باعث تعادل و وضعیت خوب بدنی می‌شوند، برای استخوانها سودمند هستند، اما پیاده‌روی، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه‌برداری به‌طور ویژه مناسب به نظر می‌رسند.
- مصرف بیش‌ازحد الکل: مصرف منظم نوشیدنی الکلی ریسک پوکی استخوان را بالا می‌برد.
- مصرف دخانیات: نقش دقیق دخانیات در پوکی استخوان به‌وضوح شناخته‌نشده، اما نشان داده‌شده است که مصرف دخانیات به تضعیف استخوانها کمک می‌کند.
عوارض پوکی استخوان
از جمله عوارض پوکی استخوان : شکستگی استخوان، به‌ویژه در ستون فقرات یا مفصل لگن، جدی‌ترین عارضه پوکی استخوان است. شکستگی‌های لگن اغلب ناشی از افتادن هستند و می‌توانند باعث ناتوانی و همچنین افزایش خطر مرگ در سال اول شکستگی، شوند. در برخی موارد، شکستگی‌های ستون فقرات ممکن است حتی اگر افتادن یا سقوط رخ نداده باشد، ایجاد شوند. استخوان‌هایی که ستون فقرات شمارا تشکیل می‌دهند، می‌توانند در نقطه‌هایی تضعیف شوند، که این می‌تواند منجر به درد پشت، کوتاه شدن قد و وضعیت خمیده به جلو شود.
عوارض پوکی استخوان : این دزد خاموش سلامتی سالانه ۷/۱ میلیون نفر را در دنیا زمین‌گیر می‌کند. آمارها در ایران نشان می‌دهند بیش از نیمی از افراد مبتلا به پوکی استخوان شکستگی استخوان لگن را تجربه می‌کنند و ۲۰ درصد آنها برای ادامه زندگی به شدت وابسته به دیگران می‌شوند.
پیشگیری از پوکی استخوان
تغذیه خوب و ورزش منظم برای سالم نگه داشتن استخوانها مهم هستند.
- پروتئین: پروتئین یکی از اجزای تشکیل‌دهنده استخوان است .اگرچه اکثر مردم پروتئین زیادی در رژیم‌های غذایی خود دارند، اما برخی دیگر چنین نیستند. گیاهخواران و خام گیاهخواران می‌توانند در رژیم غذایی به‌اندازه کافی پروتئین دریافت کنند، اما این در صورتی است که به میزان لازم منابع پروتئینی مانند سویا، آجیل، حبوبات و لبنیات و تخم‌مرغ مصرف کنند. بزرگ‌سالان سالمند ممکن است به دلایلی پروتئین کمتری مصرف کنند بنابراین مکمل پروتئین یک گزینه مناسب برای آنها است.
- وزن بدن: کمبود وزن احتمال از دست رفتن استخوان و شکستگی را افزایش می‌دهد. در حال حاضر مشخص‌شده که وزن بالا خطر شکستگی در بازو و مچ دست را افزایش می‌دهد. به همین ترتیب، حفظ وزن مناسب بدن برای استخوانها مفید است، همان‌طور که برای سلامتی به‌طورکلی مفید است.
- کلسیم: مردان و زنان بین سنین 18 تا 50 سال به 1000 میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارند. این مقدار روزانه، وقتی زنان 50 ساله و مردان 70 ساله می‌شوند به 1200 میلی‌گرم افزایش می‌یابد. منابع خوبی برای کلسیم عبارت‌اند از:
- لبنیات کم‌چرب
- سبزیجات برگ سبز تیره
- کنسرو ماهی آزاد یا ساردین بااستخوان
- محصولات سویا
- غلات غنی‌شده با کلسیم و آب‌پرتقال
اگر تأمین کلسیم از رژیم غذایی برایتان دشوار است، استفاده از مکمل‌های کلسیم را در نظر بگیرید. دقت کنید که دریافت کلسیم بیش‌ازحد نیز به سنگ کلیه منجر می‌شود. گرچه هنوز معلوم نیست اما برخی از کارشناسان معتقدند که کلسیم بیش‌ازحد به‌خصوص در صورت استفاده از مکمل‌ها، می‌تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد. پزشکان توصیه می‌کند که مصرف کل کلسیم، چه از طریق مکمل‌ها و چه با رژیم غذایی، بیش از 2000 میلی‌گرم روزانه برای افراد بالای 50 سال نباشد.
مصرف قرص مکمل کلسیم
بهترین زمان مصرف مکمل کلسیم در شبانه‌روز به انواع کلسیم بستگی دارد:
- بسته به اینکه مکمل شما از کدام نوع است زمان مصرف متفاوت است: اگر کلسیم از نوع سیترات استفاده می‌کنید می‌توانید همراه با و یا بدون غذا مصرف کنید. چنانچه کلسیم از نوع کربنات باشد باید حتماً همراه با وعده‌ی غذایی مصرف شود. این به این دلیل است که اسید ترشح‌شده‌ی معده پس از صرف غذا به جذب کلسیم از نوع کربنات کمک خواهد کرد.
- میزان دوز مصرفی روزانه: بهتر است بدانیم که کلسیم زمانی بهترین جذب را دارد که در دوزهای کوچک‌تری مصرف شود (معمولاً نباید از ۶۰۰ میلی‌گرم در هر نوبت مصرف بیشتر باشد.) اگر نیاز روزانه‌ی شما به‌طور مثال ۱۰۰۰ میلی‌گرم است بهتر است تا آن را به ۲ قسمت تقسیم کرده و در ۲ دوز هر بار ۵۰۰ میلی‌گرم میل نمایید.
- تداخلات دارویی: قبل از دریافت مکمل کلسیم حتماً پزشک خود را از داروهای مصرفی قبلی خود مطلع سازید.کلسیم می‌تواند با انواعی از آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای کنترل‌کننده‌ی فشارخون (بلوک کننده‌های کلسیم) و بیس‌فسفونات‌ها(کنترل‌کننده‌های تراکم استخوانی مانند کلسی‌تونین) تداخل ایجاد کرده و جذب داروها با مشکل مواجه شود.
- همچنین بهتر است تا زمان مصرف مکمل کلسیم با مولتی‌ویتامین‌ها و غذاهای حاوی آهن یکی نباشد. زیرا کلسیم می‌تواند بر چگونگی جذب آهن، زینک و منیزیم تأثیرگذار باشد. مگر زمانی که محصولی خاص از انواع مکمل‌های کلسیم که همراه با ساید مواد معدنی ایست توسط پزشکتان تجویزشده باشد.
ویتامین D
ویتامین D توانایی بدن شما برای جذب کلسیم را بالا می‌برد و سلامت استخوان را به انواع روش‌ها بهبود می‌بخشد. مردم می‌توانند مقادیر کافی ویتامین D را از نور خورشید دریافت کنند اما اگر شما در بالای عرض جغرافیایی زندگی می‌کنید، اگر اغلب در خانه هستید، یا به خاطر پیشگیری از سرطان به‌طور منظم از کرم ضد آفتاب استفاده می‌کنید یا به‌طور کامل از خودتان در برابر آفتاب محافظت می‌کنید،ممکن است خورشید منبع خوبی برای تأمین آن نباشد.
دانشمندان هنوز دقیقه میزان ویتامین D روزانه مناسب را برای هر فرد نمی‌دانند. یک نقطه شروع خوب برای بزرگ‌سالان 600 تا 800 واحد بین‌المللی (IU) روزانه از طریق غذا یا مکمل‌ها است. برای افرادی که منبع دیگری برای ویتامین D ندارند و به‌ویژه به میزان لازم در معرض آفتاب قرار نمی‌گیرند بهتر است از مکمل‌ها استفاده شود. اکثر محصولات مولتی‌ویتامین حاوی بین 600 و 800 واحد ویتامین D هستند. تا 4000 IU ویتامین D در روز برای بسیاری از افراد بی‌خطر است.
ال -لیزین L- lysine
لیزین یک اسیدآمینه ضروری است که به افزایش جذب کلسیم از دستگاه گوارش، نگهداری کلسیم در استخوان ها و تشکیل کلاژن کمک کرده و همچنین دفع ادراری کلسیم را کاهش می دهد. از این رو عاملی جهت حفظ تراکم استخوانها و پیشگیری از پوکی استخوان محسوب می شود.
مس Copper
در حدود دویست سال پیش یک پزشک آلمانی، مطلبی را منتشر کرد با این ادعا که استفاده از مس روند شکستگی استخوانها را بهبود می‌دهد. در سال‌های بعد، شواهد حاکی از نقش حیاتی مس در بیوسنتز استخوان، بافت های مرتبط میباشد. استئوپروز ناشی از کمبود مس، در گونه‌های مختلف حیوانات و انسان به اثبات رسیده است.
منگنز Manganese
این عنصر با تاثیر در متابولیسم بسیاری از مواد معدنی، موجب افزایش تراکم استخوانی می شود.
منیزیم Magnesium
منیزیم نیز همانند کلسیم در تشکیل هیدروکسی آپاتیت نقش دارد علاوه بر اینکه جذب کلسیم را نیز افزایش می دهد. همچنین با کمک به رسوب کلسیم در مینای دندان از پوسیدگی دندان نیز پیشگیری می کند.کمبود منیزیم سبب اختلال در ساختار و عملکرد استخوانها می گردد. به علاوه این ماده از افت قند خون، بروز التهاب‌های خاص و برخی علائم عصبی در دوران یائسگی پیشگیری می‌کند.
روی zinc
روی نیز از اجزای مهم هیدروکسی آپاتیت محسوب می شود ووجود این عنصر جهت فعالیت طبیعی آنزیم آلکالین فسفاتاز نیزضرورت دارد. کمبود روی سبب کاهش تراکم استخوانها می گردد. در میان فراورده های مصنوعی روی، فرم گلوکونات آن بهترین جذب را دارد.
سویا
از مهمترین عوامل مؤثر در حفظ استحکام استخوانها سویا میباشد.سویا از گروه ایزوفلاون‌ها میباشد وساختار مشابه استروژن انسانی را دارد.از جمله اثرات مثبت سویا کاهش کلسترول خون، و به صورت بالقوه کاهش خطر بیماریهای قلبی، و نیز از اثرات مهم آن، در کنترل استئوپروز میباشد.
بور
در درمان استئوپروز، توجه بسیاری از پزشکان به یک ریزمغذی به نام بور جلب شد! بور ماده ایست که جهت رشد گیاه لازم است، لذا از این طریق به رژیم غذایی انسان راه دارد و در مغزها، میوه‌ها(خصوصاً آلو، انگور ، آووکادو) و سبزیجات وجود دارد.
ورزش
ورزش می‌تواند به شما در ساخت استخوان‌های قوی و کاهش سرعت از دست رفتن استخوان کمک کند. ورزش همیشه برای استخوان‌های شما مفید است و مهم نیست چه زمانی آن را آغاز می‌کنید، اما اگر زمانی که جوان هستید به‌طور منظم ورزش کنید و در طول زندگی خود این کار را ادامه دهید، بیشترین سود را به دست خواهید آورد. تمرینات قدرتی را با تمرینات وزنه‌برداری و تعادلی ترکیب کنید. تمرین‌های قدرتی به تقویت عضلات و استخوان در بازوها و ستون فقرات بالا کمک می‌کند و تمرینات تحمل وزن – مانند پیاده‌روی، دویدن، بالا رفتن از پله‌ها، پریدن، طناب زدن، اسکی و ورزش‌های ضربه‌ای – بیشتر بر استخوانها در پاها، و پایین ستون فقرات تأثیر دارند. تمرینات تعادلی مانند تای چی می‌تواند خطر سقوط و افتادن را در شما کاهش دهند به‌ویژه هنگامی‌که سن شما افزایش میابد. شنا کردن، دوچرخه‌سواری و ورزش با دستگاه‌ها می‌تواند به‌سلامت قلب و عروق کمک کند، اما برای بهبود سلامت استخوانها مفید نیست.
