کیست‌های گانگلیون یا مچ دست، برآمدگی‌های غیر سرطانی هستند که معمولاً در تاندون‌ها و یا مفاصل مچ دست یا دست ایجاد می‌شوند. البته در پا و مچ پا هم به وجود می‌آیند. این کیست‌ها معمولاً گرد یا بیضی‌شکل بوده و با مایعی ژله مانند پرشده‌اند.
کیست‌های کوچک به‌اندازه‌ی یک نخود است، اما کیست‌های بزرگ ممکن است قطری حدوداً به‌اندازه 2.5 سانتی‌متر داشته باشند. اگر این کیست‌ها نزدیک رگ عصبی ایجاد شوند و به آن فشار بیاورند، فرد احساس درد می‌کند؛ و گاهی مکانشان در حرکت مفصل، اختلال به وجود می‌آورد.
اگر کیست مچ دستتان برایتان مشکلی ایجاد کند، پزشک پیشنهاد می‌کند که با سوزنی تخلیه شود. البته می‌توان با جراحی هم کیست را خارج کرد؛ اما اگر علائمی ناشی از این کیست ندارید، درمانی لازم نیست. در بسیاری از موارد، کیست خودبه‌خود از بین می‌رود.
علائم کیست گانگلیون
برآمدگی‌های ناشی از کیست گانگلیون، ویژگی‌های زیر را دارد:
- مکان: این کیست‌ها معمولاً در تاندون و یا مفاصل دست یا مچ دست ایجاد می‌شوند. مکان بعدی که رایج است این کیست‌ها در آن ایجاد شوند، پا یا مچ پا هستند. البته ممکن است نزدیک به مفاصل هم به وجود بیایند.
- شکل و اندازه: این کیست‌ها دایره‌ای یا بیضی‌شکل هستند و معمولاً هم‌قطرشان بیشتر از 2.5 سانتی‌متر نیست. البته ممکن است اندازه‌ی کیست به‌طور مداوم تغییر کند و اگر آن مفصل را مکرراً تکان دهید، کیست طویل‌تر می‌شود.
- درد: عموماً کیست‌های گانگلیون بدون درد هستند؛ اما اگر به عصبی فشار بیاورد (حتی در مواقعی که کیست آن‌قدر کوچک است که برآمدگی هم ایجاد می‌کند)، می‌تواند باعث درد، بی‌حسی، سوزش و یا ضعف عضله شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر برآمدگی برجسته‌ای در نواحی که ذکر شد دارید یا در دست، مچ دست، پا یا مچ پا دردی احساس می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید. با توجه به تشخیص پزشک معین می‌شود که به درمان نیاز دارید یا نه.
علل ایجاد کیست گانگلیون
هیچ‌کس نمی‌داند که علت دقیق به وجود آمدن کیست گانگلیون چیست. این کیست از مفصل و یا لایه‌ای از تاندون بیرون می‌آید و شبیه بادکنکی پرشده از آب است که روی پایه‌ای قرارگرفته و گویی زمانی ایجاد می‌شود که بافت اطراف مفصل یا تاندون از جای خود بیرون می‌زند. درون کیست، مایعی غلیظ و روغنی و شبیه به مایع میان مفصلی یا اطراف تاندون یافت می‌شود.
عواملی که احتمال ابتلا به کیست گانگلیون را افزایش می‌دهد:
- جنسیت و سن: این کیست ممکن است در بدن هرکسی ایجاد شود، اما بیشتر در زنان 20 تا 40 ساله رخ می‌دهد.
- التهاب مفاصل: افرادی که مفاصلی از انگشتانشان که نزدیک به ناخن است، دچار ساییدگی شده است، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه در محل آن مفاصل هستند.
- آسیب‌دیدگی مفصل یا تاندون: مفاصل یا تاندون‌هایی که در گذشته آسیب‌دیده‌اند هم بیشتر امکان ایجاد این کیست در آن‌ها وجود دارد.
تشخیص کیست گانگلیون
- در معاینه‌ی بالینی فشار بر روی کیست برای تعیین حساسیت در لمس و احساس ناخوشایند انجام می‌شود. فشردن کیست بین انگشتان پزشک برای تعیین نوع کیست مرسوم است (جامد و یا مایع بودن).
- انجام تصویربرداری با اشعه‌ی X
- MRI
- سونوگرافی
- احتمال انجام نمونه‌برداری با آسپیراسیون و کشیدن مایع داخل کیست برای تعیین غلظت و شفافیت آن همچنین بررسی‌های آزمایشگاهی وجود دارد.
درمان کیست گانگلیون (کیست مچ دست)
کیست‌هایی که هنوز دردناک نیستند نیاز به مداخله‌ی خاصی ندارند اما در صورت مشاهده‌ی درد بعد از مدتی بسته به تشخیص پزشک متخصص شما روش‌های زیر ممکن است انتخاب شود:
- بی‌حرکتی: استفاده از بریس و اسپلیت‌های مخصوص برای بی‌حرکت کردن اندام، زیرا حرکت دادن می‌تواند اندازه‌ی کیست را بزرگ‌تر کند.
- کشیدن مایع داخل آن (آسپیراسیون): کشیدن مایع داخل آن زیر دیدمستقیم سونوگرافی که احتمال عود مجدد آن وجود دارد.
- جراحی: اگر از سایر درمان‌های ذکرشده پاسخی نگرفتند نیاز به مداخله‌ی جراحی مطرح می‌شود در طی آن کیست را از بافت‌هایی که به آن چسبیده است جدا می‌کنند. پیش از انجام جراحی بیمار باید نسبت به عوارض احتمالی جراحی آگاهی پیدا کند. در موارد نادر احتمال آسیب به بافت‌های عصبی، عروقی اطراف کیست وجود دارد. در مواردی حتی پس از جراحی احتمال عود مجدد آن وجود دارد.
