آسیب‌دیدگی ای سی ال، به معنی پارگی یا پیچ خوردن رباط صلیبی قدامی (یکی از بزرگ‌ترین رباط‌های زانو)، است. معمولاً آسیب‌دیدگی رباط صلیبی در ورزش‌هایی رخ می‌دهد که توقف‌های ناگهانی، تغییر جهت ناگهانی، پریدن و پایین آمدن دارند، مانند فوتبال، بسکتبال، فوتبال آمریکایی و اسکی روی برف.
بسیاری از افراد، وقتی‌که این اتفاق رخ می‌دهد، صدای ترکیدن چیزی در زانو را احساس می‌کنند. ممکن است که زانویتان ورم کند و آن‌قدر درد داشته باشد که دیگر نتواند وزنی را تحمل کند.
درمان آسیب‌دیدگی، متناسب با شدت آن، می‌تواند شامل استراحت و فعالیت‌های توانبخشی باشد تا به شما کمک کند که قدرت و استقامت خود را بازیابید و یا از انواع جراحی‌های بسته تا باز نیاز است تا رباط پاره شده را با بخشی سالم جایگزین کنند و بعدازآن هم مجدداً به فعالیت‌های توانبخشی نیاز است. برنامه ورزشی مناسب، می‌تواند از بروز این آسیب‌دیدگی جلوگیری کند.
علائم پارگی یا آسیب‌دیدگی رباط صلیبی
علائم و نشانه‌های آسیب‌دیدگی رباط صلیبی معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- صدای ترکیدن بلند چیزی و یا احساس ترکیدن چیزی در زانو
- درد شدید یا عدم توانایی برای ادامه دادن فعالیت
- ورم کردن سریع زانو
- از دست دادن محدوده‌ی حرکتی زانو
- احساس عدم توانایی تحمل وزن
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر آسیبی به‌زانویتان وارد شد که علائم آسیب‌دیدگی ای سی ال (رباط صلیبی) را داشت، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. مفصل زانو ترکیبی پیچیده از استخوان، رباط، تاندون و دیگر بافت‌هاست که باهم کار می‌کنند. پس خیلی مهم است که تشخیصی دقیق و فوری داده شود و تعیین شود که شدت آسیب‌دیدگی چقدر است و درمان مناسب انجام شود.
علت آسیب‌دیدگی رباط صلیبی
رباط‌ها، رشته‌هایی محکمی از بافت‌ها هستند که استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند. رباط صلیبی که یکی از دو بافتی است که از وسط زانو عبور می‌کند، استخوان ران (فیمر) را به استخوان ساق (تیبیا) متصل کرده و به ثبات مفصل زانو کمک می‌کند.
آسیب‌دیدگی رباط صلیبی معمولاً در ورزش‌هایی رخ می‌دهد که بر زانو فشار وارد می‌کند:
- کاهش سرعت و جهت ناگهانی (توقف ناگهانی)
- چرخش در حالتی که پایتان کاملاً ثابت است
- پایین آمدن نامناسب در یک پرش
- توقف ناگهانی
- ضربه‌ی مستقیم به‌زانو یا برخورد با چیزی، مانند حرکت تکل در فوتبال
زمانی که رباط صلیبی آسیب می‌بیند، معمولاً قسمتی یا کل بافت دچار پارگی می‌شود. اگر آسیب‌دیدگی خفیف باشد، رباط کمی دچار کشیدگی می‌شود اما جدا نمی‌شود.
عواملی که احتمال آسیب‌دیدگی (پارگی) رباط صلیبی را افزایش می‌دهد:
- زنان- احتمالاً به خاطر ساختار جسمی متفاوت، قدرت ماهیچه‌ها و تأثیرات هورمونی
- انجام ورزش‌هایی نظیر فوتبال، فوتبال آمریکایی، بسکتبال، ژیمناستیک و اسکی روی برف.
- ضعف بدنی
- استفاده از کفش نامناسب
- استفاده از تجهیزات نامناسب ورزشی مانند متصل‌کننده‌ی پا به چوب اسکی که درست جایگذاری نشده است
- بازی بر روی چمن مصنوعی
عوارض پارگی (آسیب‌دیدگی) رباط صلیبی
کسانی که دچار آسیب‌دیدگی رباط صلیبی می‌شوند، بیشتر در معرض ورم مفصل زانو هستند. حتی ممکن است بعد از جراحی رباط هم این ورم ایجاد شود.
عوامل متعددی باعث ایجاد ورم مفصل می‌شوند، مانند شدت آسیب‌دیدگی اولیه، آسیب‌دیدگی‌های دیگر در مفصل زانو و یا میزان فعالیت بعد از درمان.
پیشگیری از پارگی رباط صلیبی
ورزش و فعالیت به شیوه‌ی مناسب، خطر آسیب‌دیدگی رباط صلیبی را کاهش می‌دهد. پزشک متخصص ورزش، فیزیوتراپ، مربی ورزشی و یا دیگر متخصصین در حوزه‌ی پزشکی ورزشی، می‌توانند ارزیابی، آموزش و بازخوردهایی ارائه دهند تا در کاهش خطر آسیب‌دیدگی به شما کمک کند. روش‌های کاهش آسیب‌دیدگی شامل موارد زیر می‌باشند:
- فعالیت‌هایی که باعث بیشتر شدن قدرت عضلات پا می‌شوند، به‌خصوص فعالیت‌های مربوط به عضلات عقب ران (همسترینگ) تا مطمئن شوید که تمامی عضلات پا، قدرت برابر و متعادلی دارند.
- فعالیت‌هایی برای قوی کردن ماهیچه‌های ساختاری بدن مانند ران، لگنی و شکمی.
- فعالیت‌هایی که بر روش‌ها و قرارگیری مناسب زانو برای فراز و فرود در پریدن تأکید دارد
- تمرین برای بهبود روش حرکت‌های چرخشی و توقف ناگهانی
تمرین برای قوی کردن عضلات پا، ران و ماهیچه‌های ساختاری به همراه بهبود روش‌های فراز و فرود در پرش می‌تواند در کاهش خطرات آسیب‌دیدگی رباط صلیبی در خانم‌ها کمک کند.
وسایل مخصوص جهت پیشگیری از آسیب‌دیدگی رباط صلیبی
از کفش و ابزار مناسبی استفاده کنید تا از آسیب جلوگیری کند. اگر می‌خواهید ورزش اسکی روز برف را انجام دهید، از متخصصی در این حوزه بخواهید تا از جایگیری مناسب متصل‌کننده‌ی پا به چوب اسکی مطمئن شود تا وقتی پایین میایید به‌راحتی رها شود و حرکت کند.
استفاده از زانوبند، خیلی در پیشگیری از آسیب‌دیدگی رباط صلیبی اثری ندارد و یا خطر ابتلای دوباره به آن را بعد از جراحی کاهش نمی‌دهد.
تشخیص پارگی رباط صلیبی
پزشک در معاینه، با مقایسه‌ی زانوی آسیب‌دیده و سالم، به دنبال نقاط متورم و حساس در زانو می‌گردد. همچنین زانو را در جهات مختلف حرکت می‌دهد تا محدوده‌ی حرکت و قابلیت کلی مفصل را ارزیابی کند.
معمولاً با معاینه‌ی جسمانی، بیماری تشخیص داده می‌شود اما ممکن است برای مشخص کردن وخامت صدمه و کنار گذاشتن عوامل ایجادکننده‌ی دیگر آن، آزمایش‌هایی نیاز باشد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- اشعه‌ی ایکس: برای اینکه مطمئن شویم که استخوانی نشکسته است، به‌عکس برداری با اشعه‌ی ایکس نیاز است. بااین‌حال، اشعه‌ی ایکس، بافت‌های نرمی مثل تاندون و رباط را نشان نمی‌دهد.
- ام آر آی: در ام آر آی، از موج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تصویربرداری از بافت‌های نرم و سخت بدن استفاده می‌شود. در ام آر آی، میزان آسیب رباط صلیبی و نشانه‌های صدمه به بافت‌های دیگر زانو مانند مفصل، نشان داده می‌شود.
- فراصوت: با استفاده از امواج صوتی، ساختار داخلی نشان داده می‌شود. می‌توان از فراصوت برای مشخص کردن آسیب به رباط، تاندون و ماهیچه‌های زانو استفاده کرد.
درمان آسیب‌دیدگی رباط صلیبی
مراقبت‌های اولیه‌ی فوری بلافاصله بعد از آسیب به‌زانو، می‌تواند باعث کاهش درد و تورم شود. چهار کار زیر را در خانه انجام دهید:
- استراحت: استراحت عمومی برای بهبود لازم است و افتادن وزن را بر روی زانو محدود می‌کند.
- یخ: در زمان بیداری، هر دو ساعت یک‌بار به مدت 20 دقیقه بر روی زانوی خود یخ قرار دهید.
- بستن: با باند پلاستیکی یا زانوبند، زانوی خود را ببندید.
- بالا بردن: دراز بکشید و زیر زانوی خود متکایی قرار دهید.
توانبخشی پارگی رباط صلیبی (درمان رباط صلیبی )
درمان طبی آسیب ای سی ال (رباط صلیبی) با چندین هفته معالجه‌ی توانبخشی شروع می‌شود. پزشک فیزیوتراپ، به شما در مورد چگونگی انجام فعالیت‌ها آموزش می‌دهد و شما می‌توانید تحت نظر پزشک یا در خانه، به فعالیت ادامه دهید. همچنین می‌توانید از زانوبند برای ثابت نگه‌داشتن زانو و عصا به‌منظور جلوگیری از افتادن وزن بر روی زانو، استفاده کنید.
هدف توانبخشی، کاهش درد و تورم، بازیابی محدوده‌ی کامل حرکت زانویتان و قوی کردن مفاصل است. این دوره از فیزیوتراپی، ممکن است در بهبود آسیب رباط صلیبی افرادی که تقریباً بی‌تحرک هستند، فعالیت محدود و تنها برای تفریح دارند یا ورزش‌هایی می‌کنند که فشار کمتری را بر زانو وارد می‌کند، کمک کند.
جراحی پارگی رباط صلیبی در کلینیک اذرگان
پزشک ممکن است در موارد زیر جراحی را پیشنهاد دهد:
- اگر ورزشکار باشید و بخواهید ورزش را ادامه دهید، به‌خصوص اگر ورزش شامل پریدن، تغییر سرعت سریع یا چرخش باشد.
- اگر بیش از یک رباط یا غضروف در زانو آسیب‌دیده باشد.
- آسیب باعث خم شدن زانو در هنگام انجام هر کاری شود.
در طی جراحی رباط صلیبی، جراح، رباط آسیب‌دیده را جدا کرده و با قسمتی از تاندون (که شبیه بافت رباط است که ماهیچه و استخوان را به هم متصل می‌کند) جایگزین می‌کند. این بافت جایگزین، بافت پیوندی نام دارد.
جراح قسمتی از تاندون بخش دیگری از زانوی شما یا اهداکننده‌ای که فوت‌شده را استفاده می‌کند.
پس از جراحی باید دوره‌ای دیگر از توانبخشی را بگذرانید. معمولاً اگر جراحی موفقیت‌آمیز باشد و دوره‌ی توانبخشی با دقت انجام شود، ثبات و قابلیت زانو برمی‌گردد.
نمی‌توان هیچ زمان ثابتی را برای بازگشت ورزشکاران به ورزش مشخص کرد. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که یک‌سوم ورزشکاران، در طی دو سال بعد بازیابی قابلیت زانویشان، دچار پارگی دیگری در همان زانو و یا زانوی دیگر می‌شوند. دوران نقاهت طولانی‌تر، خطر آسیب‌دیدگی را کاهش می‌دهد.
به‌طورکلی، تقریباً یک سال یا بیشتر طول می‌کشد تا ورزشکاران بتوانند بدون مشکل، ورزش مخصوص خود را ادامه دهند. پزشکان و فیزیوتراپیست ها، در فواصل زمانی مختلف در طی دوره‌ی توانبخشی، آزمایش‌هایی برای سنجیدن ثبات، قدرت، قابلیت و آمادگی زانو برای بازگشت به فعالیت‌های ورزشی انجام می‌دهند. نکته‌ی حائز اهمیت این است که باید مطمئن شوند که الگوهای قدرتی و حرکتی و ثبات زانو پیش از بازگشت به فعالیت‌های پیشین که خطر آسیب‌دیدگی رباط صلیبی در آن‌ها وجود دارد، بهتر شده‌اند.
آماده‌سازی برای مراجعه به پزشک
درد و عدم ثبات زانو که در اثر آسیب‌دیدگی رباط صلیبی است، باعث می‌شود که افراد به‌سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنند. برخی از افراد هم به پزشک خانوادگی خود مراجعه می‌کنند. ممکن است طبق شدت آسیب‌دیدگی، پزشک، شما را به پزشک متخصص ورزش یا جراح متخصص استخوان و مفاصل ارجاع دهد.
در این شرایط چه باید کرد؟
قبل از مراجعه به پزشک، جواب سؤالات زیر را آماده کنید:
- زانویتان چه زمانی آسیب‌دیده است؟
- در آن زمان مشغول چه‌کاری بودید؟
- صدای بلند ترکیدن نشنیدید یا احساس ترکیدن چیزی را نداشتید؟
- آیا بعد از اتفاق، ورم زیادی ایجاد شد؟
- قبلاً زانویتان آسیب‌دیده بود؟
- علائم به‌طور مداوم وجود داشته و یا گاهی به سراغتان می‌آید؟
- آیا با حرکت خاصی، علائم بیشتر و یا بدتر می‌شوند؟
- آیا زانویتان قفل می‌شود و یا وقتی می‌خواهید تکانش بدهید احساس می‌کنید که قفل‌شده است؟
- آیا احساس می‌کنید که زانویتان ثبات ندارد و یا نمی‌تواند وزنتان را تحمل کند؟
