سندروم پاهای بی قرار حالتی ایست که باعث حرکت غیرقابل‌کنترل پاها شده و یک فوریت ناخوشایند را در بیمار ایجاد می‌کند.
این حرکات در ساعات پایانی روز و نیمه‌شب بیشتر شایع است. درزمانی که در وضعیت استراحت هستید؛ نشسته‌اید و یا دراز کشیده‌اید ناگهان شروع میشود.
تشخیص سندروم پاهای بی‌قرار
پزشک، مدارک پزشکی شما را بررسی کرده و از شما در رابطه با علائمی که دارید، سؤال می‌کند. پزشک بر اساس معیارهایی که گروه پژوهشی بین‌المللی سندروم پاهای بی‌قرار و طبقه‌بندی بین‌المللی اختلالات خواب تعیین کرده‌اند، تشخیص آر ال اس (سندروم پاهای بی‌قرار)/دبلیو ای دی (اختلال ویلیسکبوم) می‌دهد. معیارها شامل:
- تمایل زیاد و مقاومت‌ناپذیری برای تکان دادن پاهایتان دارید و معمولاً با حس‌های اذیت کننده‌ای که مثل خزیدن یا جنبیدن چیزی، گرفتگی، سوزش یا کشیدگی همراه است.
- علائم، با استراحت، مثل زمانی که می‌نشینید یا دراز می‌کشید، شروع و یا بدتر میشود.
- علائم به‌صورت موقت و یا تنها بخشی از آن‌ها با فعالیت‌هایی نظیر راه رفتن و کشش بدن از بین می‌رود
- علائم در شب بیشتر می‌شوند
- علائم به‌تنهایی نشان‌دهنده‌ی بیماری رفتاری یا جسمی دیگری نباشد.
پزشک، آزمایش‌های جسمی و عصبی را انجام می‌دهد. آزمایش خون هم برای تشخیص احتمال کمبود آهن انجام میشود تا دیگر عوامل ایجاد این علائم را کنار بگذارد.
بعلاوه، ممکن است که پزشک شما را به متخصص خواب ارجاع دهد. شاید مجبور شوید که شبی را در کلینیک خواب بگذرانید تا دکترها بتوانند بررسی کنند که اختلال دیگری در خواب مانند وقفه در تنفس هنگام خواب دارید یا نه. بااین‌حال، معمولاً تشخیص سندروم پاهای بی‌قرار/ اختلال ویلیسکبوم، نیازی به بررسی خواب در کلینیک ندارد.
درمان سندروم پاهای بی‌قرار
گاهی، درمان عارضه‌ای نهفته مانند کمبود آهن هم باعث آرام شدن علائم سندروم پاهای بی‌قرار میشود. می‌توان با قرص مکمل و یا تزریق آهن، کمبود آهن را درمان کرد. بااین‌حال، تنها تحت نظر پزشک و بعد از مشخص شدن سطح آهن بدن، از مکمل استفاده کنید.
اگر هیچ مشکل دیگری ندارید و تنها دارای سندروم پاهای بی‌قرار/ اختلال ویلیسکبوم باشید، برای درمان به تغییر شیوه زندگی‌تان نیازمندید. اگر هیچ‌کدام از این‌ها مؤثر نبود، پزشک دارو تجویز می‌کند.
درمان با دارو
داروهای بسیاری که اکثراً برای درمان دیگر بیماری‌ها درست‌شده‌اند، برای کاهش بی‌قراری پاها وجود دارد. این داروها شامل موارد زیر می‌شوند:
- داروهایی که باعث افزایش دوپامین در مغز می‌شوند: این داروها روی میزان پیک‌های شیمیایی به نام دوپامین در مغز تأثیر می‌گذارند. داروهای روپینیرول (رکیپ)، روتیگوتین (نپرون) و پرامی پکسول (میراپکس) توسط سازمان غذا و دارو برای درمان این سندروم پای بی‌قرار/اختلال ویلیسکبوم شدید یا معمولی تائید شده‌اند. عوارض جانبی کوتاه‌مدت این داروها، معمولاً شامل تهوع، خستگی و سرگیجه میشود. بااین‌حال، می‌توانند باعث اختلالات کنترل آنی مانند خواب‌آلودگی در طول روز و اعتیاد به قمار شود.
- داروهایی که بر کانال کلسیمی تأثیر می‌گذارند: برخی داروها، مانند گاباپنتین (نورونتین)، گاباپنتین اناکاربیل (هوریزانت) و پریگابالین (لیریکا) برای بعضی افراد دارای این عارضه اثربخش است.
- شبه اعتیادآور: داروهای مخدر می‌توانند باعث از بین رفتن علائم شدید یا معمولی شود، اما اگر با مقادیر زیادی استفاده شوند، باعث اعتیاد می‌شوند. مثل کدئین، اکسی کدن (اکسی کونتین، روکسی کودن) ترکیبی از اکسی کدن و استامینوفن (پرکوست، روکسی ست) و ترکیبی از هیدروکدن و استامینوفن (نورکو، ویکودین).
- شل کننده عضلات و داروهای خواب‌آور: این داروها که به بنزودیازپین معروف‌اند، کمک می‌کنند که شب راحت‌تر بخوابید اما احساسات موجود در پا را از بین نمی‌برند و ممکن است باعث خواب‌آلودگی در روز شوند. مسکن رایجی که برای این سندروم استفاده میشود، کلونازپام (کلونوپین) است. به‌طورکلی این داروها فقط در صورتی استفاده می‌شوند که دیگر درمان‌ها، اثر نکرده‌اند.
احتمالاً برای پیدا کردن داروی مناسب، پزشکتان باید آزمایش‌های مختلفی را انجام دهد.
احتیاط در رابطه با داروها
گاهی داروهای دوپامینی که مدتی برای آرام کردن این سندروم اثربخش بوده‌اند، بی‌اثر می‌شوند یا علائم زودتر برمی‌گردند. این حالت، افزونه نام دارد و پزشکتان دارویی را جایگزین می‌کند تا مشکل را از بین ببرد.
بیشتر داروهایی که برای درمان این سندروم استفاده می‌شوند، مناسب دوره بارداری نیستند. پزشک به‌جای این داروها، روش‌های مراقبت از خود را برای آرام کردن علائم پیشنهاد می‌دهد. بااین‌حال، اگر حس‌های آزاردهنده‌ای در سه‌ماهه‌ی آخر بارداری داشته باشید، پزشک دستور مصرف برخی داروها را می‌دهد.
احتمالاً برخی داروها، باعث بدتر شدن علائم این سندروم شوند. این داروها شامل ضدافسردگی‌ها، بعضی داروهای اعصاب و روان، ضد تهوع و ضد حساسیت‌ها می‌شوند. ممکن است که پزشک در صورت امکان، این داروها را برایتان منع کند. اگر نیاز داشته باشید که این داروها را مصرف کنید، بهتر است قبل استفاده از آن‌ها، با پزشک مشورت کنید تا در جهت بهبود سندروم کمکتان کند.
آزمایش‌های بالینی برای تشخیص سندروم پاهای بی‌قرار
برخی پژوهش‌ها برای آزمودن درمان‌ها، اختراعات و آزمایش‌های جدید برای پیشگیری، کشف یا کنترل این بیماری انجام‌شده است.
1.شیوه زندگی و درمان‌های خانگی: با تغییرهای کوچکی در شیوه‌ی زندگی می‌توان علائم این سندروم را آرام کرد:
- استفاده از حمام و ماساژ: فرورفتن در آب گرم حمام و ماساژ دادن پاها، باعث آرام شدن ماهیچه‌ها میشود.
- استفاده از کیسه آب گرم و سرد: گرم یا سرد کردن و یا استفاده از هر دو در نوبت‌های مختلف، باعث کاهش حس‌هایی میشود که در عضو درگیر بیماری دارید.
- فضای خوب و تمیزی را برای خواب فراهم کنید: خستگی باعث بدتر شدن علائم این سندروم میشود، پس فراهم کردن فضای خوبی برای خواب خیلی مهم است. بهتر است که فضایی ساکت، راحت و خنک را برای خواب فراهم کنید، هرروز در زمان مشخصی به خواب تخت بروید و بیدار شوید و خواب کافی داشته باشید.
- فعالیت: احتمالاً فعالیت متعادل روزانه، باعث کاهش علائم این سندروم میشود اما انجام بیش‌ازاندازه‌ی آن یا کار کردن تا دیروقت، احتمال بدتر شدن علائم را افزایش می‌دهد.
- کافئین استفاده نکنید: گاهی قطع استفاده از کافئین، به سندروم پاهای بی‌قرار کمک می‌کند. سعی کنید که برای یک تا دو هفته از محصولات حاوی کافئین، مانند شکلات و نوشیدنی‌های کافئینی مانند قهوه، چای و نوشیدنی‌های بدون الکل استفاده نکنید تا نتیجه‌اش را ببینید.
2. کنار آمدن با عارضه و حمایت: این سندروم، در تمامی طول زندگی فرد همراهش خواهد بود و زندگی با آن نیازمند روش‌هایی است که به شما کمک کند که با بیماری کنار بیایید، مانند:
- در مورد وضعیت خود به دیگران بگویید: اگر در مورد این سندروم به خانواده، همکاران و دوستان خود توضیح دهید، علت بعضی کارهایتان را متوجه می‌شوند؛ مانند وقتی‌که با سرعت در راهرو راه می‌روید، پشت در سینما ایستاده‌اید یا چندین بار در طول روز به سراغ آب‌سردکن می‌روید.
- در مقابل نیاز به حرکت مقاومت نکنید: اگر در جهت سرکوب کردن تمایلتان به حرکت تلاش کنید، علائم سندروم بدتر می‌شوند.
- کارهای خود را یادداشت کنید: داروها و روش‌هایی که این سندروم را بدتر می‌کنند یا به آن کمک می‌کنند را یادداشت کنید و آن را به پزشک نشان دهید.
- کشش و ماساژ: روز خود را با فعالیت‌های کششی یا ماساژ آرام شروع کنید.
- کمک بگیرید: گروه‌های حمایتی، به افراد بیمار و اعضای خانواده‌شان کمک می‌کنند. با تمرین در گروه، نه‌تنها به خودتان کمک می‌کنید، بلکه ممکن است موجب کمک به دیگران هم بشوید.
3. آماده شدن برای مراجعه به پزشک: اگر علائم سندروم پاهای بی‌قرار را دارید، به پزشک مراجعه کنید. شاید پزشک پس از بررسی‌های اولیه، شما را به پزشکی دیگر که متخصص بیماری‌های سیستم عصبی (نورولوژیست) یا متخصص خواب است، ارجاع دهد.کارهایی که باید قبل مراجعه به دکتر انجام دهید، مدارکی که باید از قبل جمع‌آوری کنید:
- علائم خود را یادداشت کنید: چه زمانی شروع‌شده‌اند و چه زمانی بروز می‌کنند.
- اطلاعات اصلی پزشکی را یادداشت کنید: مثل دیگر عارضه‌هایی که دارید و مسکن‌های قوی و داروهایی که می‌خورید، مثل ویتامین‌ها و مکمل‌ها. همچنین، بنویسید که آیا سابقه‌ی این سندروم در خانواده‌تان وجود دارد یا نه.
- عضوی از خانواده یا دوستی را با خود ببرید: اگر کسی را همراه خود ببرید، حواسش به اطلاعاتی که شاید شما متوجه نشوید، هست.
- سؤال‌های خود را یادداشت کنید، بعضی از سؤال‌هایی که می‌توانید در مورد سندروم پاهای بی‌قرار از پزشک بپرسید:
- علت احتمالی علائم و نشانه‌ها چیست؟
- آیا علل دیگری دارد؟
- چه آزمایش‌هایی نیاز است؟
- چه درمانی برای این عارضه وجود دارد؟
- من بیماری دیگری هم دارم. چطور می‌توانم هر دو را کنترل کنم؟
- خودم چه‌کارهایی را باید برای بهتر شدن علائم انجام دهم.
- آیا مقاله یا اسناد علمی دارید که به من کمک کند؟ چه سایت‌هایی را پیشنهاد می‌دهید؟
- کجا می‌توانم گروه‌های حمایتی برای سندروم پاهای بی‌قرار پیدا کنم؟
چه انتظاراتی از پزشک داشته باشیم؟
احتمالاً پزشک سؤالات زیر را از شما بپرسد:
- آیا تمایل مقاومت‌ناپذیری برای تکان دادن پاهایتان دارید؟
- با چه کلماتی می‌توانید علائم خود را توصیف کنید؟
- علائم موقع نشستن به سراغتان می‌آید یا خوابیدن؟
- آیا علائم در شب بیشتر میشود؟
- آیا به شما گفته‌اند که موقع خواب با پاهایتان لگد می‌زنید، آن‌ها را می‌لرزانید یا به هر صورتی تکان می‌دهید؟
- آیا مشکل خواب و یا ادامه دادن خواب دارید؟
- آیا در طول روز خسته‌اید؟
- آیا فرد دیگری در خانواده‌تان این مشکل را دارد؟
- روزانه چقدر کافئین مصرف می‌کنید؟
- برنامه‌ی معمول فعالیتتان چیست؟
- آیا به خاطر کمبود گوشت، اهدای خون یا از دست دادن خون در جراحی، در معرض کمبود آهن هستید؟
چکاری باید انجام دهید؟
می‌توان برای کاهش علائم، کارهای زیر را انجام داد:
- قطع یا کاهش مصرف کافئین، الکل یا تنباکو
- ماساژ دادن پاها در آب گرم
