اختلال عملکرد کف لگن

اختلال عملکرد کف لگن، خصوصا زمانی که با تظاهراتی چون افتادگی رحم و بی­ اختیاری ادرار یا مدفوع همراه باشد، همچنان یکی از بزرگترین مشکلات حل نشده در حوزه مراقبت­های بهداشتی زنان است.  علت عدم موفقیت در درمان بیماران مبتلا به اختلال عملکردی کف لگن این است که هر بخش لگن توسط یک متخصص پزشکی مجزا تحت درمان قرار می­گیرد.

در لگن سه دهانه خروجی وجود دارد که هر یک متخصص پزشکی مخصوص به خود را دارند؛ مجرای ادرار و مثانه مربوط به متخصص ارولوژی هستند، واژن و اندام­های تناسلی زنانه مربوط به متخصص زنان هستند، و کولون و رکتوم مربوط به متخصص گوارش و جراح روده بزرگ (کولورکتال) هستند .

به جای تمرکز روی سه «دهانه خروجی» موجود در لگن، باید «کل لگن» را بررسی کنیم، همچنین باید در نظر داشته باشیم که عضلات کف لگن ، لیگامنت­ها و فاشیاها سیستم پشتیبانی احشای لگن هستند. این سیستم پشتیبانی بین تمامی احشای لگن مشترک هستند.

تعامل بین عضلات کف لگن و لیگامنت­های پشتیبان را با نظریه «کشتی در لنگرگاه » توضیح داده اند. در این نظریه کشتی معادل اندام­های درون لگن، طناب­ها معادل لیگامنت­ها و فاشیاها، و آب معادل لایه پشتیبان عضلات کف لگن است

تا زمانی که  عضلات کف لگن یا عضلات بالابرنده مقعد (لواتور آنی) عملکرد طبیعی داشته باشند، کف لگن نیز عملکرد حمایتی دارد و لیگامنت­ها و فاشیاها نیز تحت کشش طبیعی قرار دارند. وقتی که عضلات کف لگن شل می­شوند یا آسیب می­بینند، فقط لیگامنت­ها و فاشیاها هستند که باید اندام­های درون لگن را سر جای خود نگه دارند. اگر عضلات کف لگن نتوانند فعالانه از اندام­های درون لگن پشتیبانی کنند، بافت همبند به مرور زمان کشیده شده و آسیب می­بیند.

اختلال عملکرد کف لگن ممکن است منجر به مشکلات زیر شود:

• بی­اختیاری ادرار (بی­اختیاری ناشی از فشار، بی­اختیاری فوریتی، بی ­اختیاری مختلط)؛
• بی اختیاری مدفوع؛
• افتادگی اندام­های لگن
• بروز ناهنجاری­ در ­حس و تخلیه دستگاه ادراری تحتانی؛
• اختلال در دفع مدفوع؛
• اختلال در عملکرد جنسی؛
• سندرم­های درد مزمن

سه مرحله پیشرفت اختلال عملکرد کف لگن

1. کف لگن سالم است و از نظر آناتومی، عملکردی و عصبی نرمال است.
2. کف لگن کاملا سالم نیست، اما این نقص در یک بیمار بدون علامت به ­خوبی جبران می­شود.
3. کف لگن بیمارانی که در مرحله نهایی بیماری هستند دچار اختلال عملکردی می­شود و با بی اختیاری ادرار، بی­ اختیاری مقعدی، یا پرولاپس اندام­های لگن همراه است.

عوامل اتیولوژیکی که منجر به اختلال عملکرد کف لگن در زنان می­شوند

• عوامل زمینه­ ای (مثل جنسیت، ژنتیک، عصبی، آناتومی، کلاژن، عضلانی، فرهنگی و محیطی)؛
• عوامل محرک (مثل زایمان، آسیب عصبی، آسیب عضلانی، پرتوتابی، اختلال بافتی، جراحی وسیع)؛
• عوامل تشدیدکننده (مثل یبوست، شغل، تفریح، چاقی، جراحی، بیماری ریوی، سیگار کشیدن، دوران قاعدگی، عفونت، داروها، یائسگی).
• عوامل جبران ناپذیر (مثل سالمندی، زوال عقل، ناتوانی، بیماری، محیط، داروها).

عملکرد کف لگن بیماران مبتلا به اختلالات عملکردی

(۱) توسعه ظرفیت دخیره عملکردی در طول رشد فرد

(۲) تنوع میزان آسیب وارده در هنگام زایمان واژینال و میزان بهبودی بالقوه پس از این زایمان

(۳) افزایش وخامت بیماری با افزایش سن

به گفته محققان باید سعی کنیم به جای ارائه یک سری پیشنهاد کلی برای همه زنان، بیشتر روی این تمرکز کنیم که برای هر زن به طور اختصاصی یک سری راهبرد برای پیشگیری از بروز اختلال عملکرد کف لگن ارائه دهیم .

اگر یک رویکرد میان رشته ­ای یکپارچه برای درمان اختلالات مربوط به پشتیبانی لگن ایجاد شود، پیشرفت درمان «اختلال عملکرد لگن در زنان» با سرعت بیشتری اتفاق می­افتد.

فیزیوتراپیست­ها (PT) که تخصص­شان ارزیابی سیستم اسکلتی – عضلانی است، باید در «رویکرد چند رشته ­ای» برای درمان اختلال عملکرد کف لگن به عنوان متخصص اصلی فعالیت کنند.

فیزیوتراپی کف لگن

ماهیت فیزیوتراپی

فیزیوتراپی عبارت است از : «ارائه خدماتی به مردم و جامعه برای گسترش، حفظ و بازیابی حداکثر توان حرکتی و عملکردی در طول زندگی». زمینه اصلی فعالیت فیزیوتراپیست­ها روی درد و اختلالات عملکرد اسکلتی-عضلانی است. با این حال، بسیاری از فیزیوتراپیست­ها در حوزه ­های دیگری مانند قلب و تنفس، مغز و اعصاب و بیماری عروق کرونری نیز تخصص دارند. هدف فیزیوتراپیست­ها در تمامی این حوزه­ ها افزایش ظرفیت عملکردی بیماران و بهبود توانایی آنها در حفظ یا افزایش سطح فعالیت بدنی است.

عضلات کف لگن به تنهایی مسئول حرکات عمده بدن نیستند، بلکه با سایر عضلات تنه  همکاری می­کند. بنابراین، اختلال عملکرد کف لگن ممکن است منجر به بروز علائمی در حین حرکت شود و همچنین ممکن است محدودیت ملموسی در توانایی تحرک بدنی فرد ایجاد کند.

بی­ اختیاری ادرار ممکن است منجر به موارد زیر شود:

• تغییر الگوی حرکتی فرد هنگام انجام فعالیت­های بدنی
• کناره ­گیری فرد از انجام منظم فعالیت­هایی که به حفظ تناسب اندام کمک می­کنند
• و ایجاد مشکلات آزار دهنده در هنگام انجام فعالیت­های روزمره

مشارکت منظم و مستمر در فعالیت­های بدنی برای پیشگیری از چندین بیماری مهم است و یک عامل مستقل در پیشگیری از پوکی استخوان، چاقی، دیابت شیرین، فشار خون بالا، بیماری عروق کرونر قلب، سرطان پستان و روده بزرگ، افسردگی و اضطراب نیز است .

علاوه بر این، کاهش توانایی فرد برای حرکت کردن یا انجام فعالیت­های روزمره زندگی چه به دلیل سالمندی باشد و چه به دلیل آسیب، ممکن است منجر به مشکلات دیگری مانند بی­ اختیاری ثانویه شود. بنابراین فیزیوتراپی بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کف لگن ممکن است شامل انجام فعالیت­های بدنی به منظور افزایش عملکرد عمومی و سطح آمادگی جسمانی نیز باشد.

فیزیوتراپی چیست

ارائه خدمات به افراد در شرایطی که عواملی چون پیری یا آسیب یا بیماری، حرکت و عملکرد آنها رامحدود می­کند.

بقراط (قرن ۵ تا ۴ پیش از میلاد) ادعا کرد که: «اگر تمام قسمت­های بدن به طور معمولی استفاده شوند و در انجام کارهایی که عادت دارند به کار گرفته شوند، سالم می­مانند، رشد خوبی خواهند داشت و با سرعت کمتری پیر می­شوند، اما اگر استفاده نشوند و بیکار بمانند، مستعد بیماری می­شوند، به خوبی رشد نمی­کنند و سریع پیر می­شوند».

عضلات کف لگن در تمام طول عمر تحت کشش مداوم قرار دارند. کف لگن زنان به ویژه طی بارداری و زایمان تحت فشار شدید قرار می­گیرد. علاوه بر این، تغییرات هورمونی نیز ممکن است روی کف لگن و اندام­های لگن تاثیر بگذارند و با افزایش سن نیز ممکن است قدرت عضله کاهش یابد. از این رو، ممکن است عضلات کف لگن برای سالم ماندن در طول زندگی به تمرین منظم نیاز داشته باشد.

فیزیوتراپی در حوزه ارتقای سلامت،پیشگیری، درمان و توان­بخشی روی شناسایی و  به حداکثر رساندن پتانسیل حرکتی متمرکز است.

فیزیوتراپیست­ها می­توانند تمرینات عضلات کف لگن (PFMT) را آموزش دهند، به ویژه در کلاس­های آموزشی قبل از زایمان و پس از زایمان، و همچنین کلاس­های قبل و بعد از جراحی لگن در زنان و مردان بگنجانند. فیزیوتراپیست­هایی که در زمینه درمان اختلال عملکرد کف لگن فعالیت می­کنند کاملا در این زمینه آموزش دیده هستند ودانش کاملی در زمینه درمان بیماران بر طبق اصول فیزیوتراپی دارند.