دیسک کمر: کمر درد دومین بیماری غیر واگیر دار شایع در جهان و ایران به شمار می آید. بیشتر از 80% از مردم جوامع در طول زندگی خود از مشکل کمر درد رنج می برند.
در جهان آفرینش، کمر و ستون فقرات برای ایجاد یک بدنه‌ی مستحکم قوی و محافظت از طناب نخاعی و ریشه‌های اعصاب محیطی که بسیار حساس هستند طراحی‌شده است. این در حالی است که انعطاف‌پذیری و حرکتشان در همه‌ی جهات حفظ‌شده است.
کمردرد پیر و جوان نمی‌شناسد. در جوامع پیشرفته از یک‌سو تا جوامع درحال‌توسعه و حتی در بین روستاییان شایع است. سبک زندگی ماشینی، نشستن‌های طولانی‌مدت در ادارات، تبدیل‌شدن بازی‌های کودکان از فعالیت‌های بدنی به بازی‌های دیجیتالی و کامپیوتری استرس‌زا، استفاده از غذاهای فراوری‌شده و مصرف رادیکال‌های آزاد در غذاها (فست فود)، دوری از حداقل میزان ورزش، مشکلات اقتصادی و به دنبال آن انجام کارهای طاقت‌فرسا بیش از ساعات استاندارد، افسردگی‌ها و اسپاسم‌های عضلات به دنبال آن همگی از علل شروع کمردرد در افراد هستند.
از علل پاتوفیزولوژی ایجاد کمردرد می‌توان به کشیدگی عضلات ناحیه‌ی کمر، آسیب به کمر و فعالیت مفرط اشاره کرد. همچنین وجود وضعیت‌های بیمارگونه و غیرعادی در ستون فقرات می‌تواند گواه بر وجود کمردرد در افراد مختلف باشد.
علائم دیسک کمر و کمر درد شدید و درمان بدون جراحی دیسک کمر
استخوان هایی (مهره ها) که ستون فقرات در ناحیه کمر را تشکیل می دهند، روی دیسک های اسفنجی بالش مانند کوچک قرار گرفته اند. هنگامی که این دیسک ها سالم باشند، می توانند به عنوان جذب کننده شوک برای ستون فقرات عمل کرده و انعطاف پذیری ستون فقرات را امکان پذیر نمایند. اما زمانی که یک دیسک آسیب ببیند، ممکن است متورم شده یا باز شود. در اصطلاح به این مشکل فتق دیسک گفته می شود. علاوه بر این گاهی اوقات به این مسئله سر خوردگی یا پارگی دیسک نیز می گویند
علائم و نشانه های دیسک کمر
در صورتی که فتق دیسک باعث وارد شدن فشار به یک عصب نشود، فرد ممکن است یک درد محدود در ناحیه پایین کمر داشته یا اصلاً عوارض دیسک کمر را در این رابطه احساس نکند. در حقیقت فقط افراد بسیار محدود مبتلا به فتق دیسک کمر با علائم شدید یا بسیار ناراحت کننده مواجه می شوند. هنگامی فتق دیسک کمر باعث وارد شدن فشار به یک عصب شود، علائم دیسک کمر می تواند شامل موارد زیر باشند:
-
درد پایین کمر و در ناحیه باسن و پایین یک پا که تا قوزک یا کف پا کشیده می شود. علت ایجاد این درد وارد شدن فشار به عصب سیاتیک است. در این حالت درد در ناحیه پایین کمر می تواند با درد در ناحیه پا همراه باشد.
-
احساس سوزش (احساس سوزن سوزن) یا بی حسی در یک پا که می تواند از باسن یا پشت زانو شروع شده و به سمت ران، قوزک، یا کف پا ادامه پیدا کند.
-
ضعف در بعضی عضلات خاص در یک یا هر دو پا.
-
ایجاد درد در جلوی ران.
-
درد عمیق عضلانی و اسپاسم عضلات.
شایع‌ترین علل ایجاد کمردرد شامل:
- فتق دیسک (بیرون‌زدگی دیسک)
- بیماری آرتروز دیسک
- لیز خوردگی مهره
- تنگی کانال نخاعی
- آرتروز مفاصل بین مهره‌ای
از علل کمتر شایع دردهای کمری اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک (مفصلی که ستون مهره‌ها را به لگن خاصره وصل می‌کند.) همچنین کشیدگی عضلات ناحیه کمری و پیچ‌خوردگی در لیگامنت‌های کمری.
فتق دیسک یا بیرون‌زدگی دیسک:
فتق دیسک با بالا رفتن سن و سبک زندگی غلط رابطه‌ی مستقیم دارد. فرسودن و یا پاره شدن دیسک در کانال نخاعی از یک‌سو، تخریب شدیدتر به‌موجب یک ضربه از سوی دیگر از عوامل اصلی این مشکل هستند. فاکتورهای سبک زندگی و سلامت و عوامل ژنتیکی از سایر عوامل هستند.
کمردرد مرتبط با این فاکتور معمولاً 2 علت اصلی دارد:
- پروتئین‌های داخل دیسک اطراف ریشه‌های عصب را تحریک کرده و سبب ایجاد التهاب ریشه‌ی عصب و به دنبال آن کاهش خون‌رسانی به دیسک آسیب‌دیده و عصب درگیر می‌شود.
- زمانی که لایه‌ی خارجی دیسک که آنولوس فیبروزیس Annulus Fibrosis نامیده می‌شود، به سمت پایین ساییده شود و به عبارتی نتواند تا به‌طور مؤثر استرس‌های وارده به نخاع را به خود جذب کند، باعث حرکت آهسته در طول بخش مهره‌ای مشود و نظم قرارگیری مهره‌ها روی‌هم را مختل می‌کند.
آرتروز دیسک Degenerative of Disc
زمانی که صفحه‌ی پایینی و بالایی دیسک، درست جایی که به بدنه‌ی مهره می‌چسبد آسیب ببیند، خون‌رسانی به این قسمت مختل می‌شود؛ بنابراین کاهش رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به دیسک سبب ایجاد آسیب بافتی می‌شود. اگر زمانی به این دیسک آسیب جدی وارد شود، ممکن است پارگی صورت بگیرد و آبشار آرتروزی رخ دهد. برای اطلاعات تکمیلی به صفحه‌ی آرتروز ستون فقرات مراجعه شود.
عوامل خطرزای وقوع آرتروز دیسک:
- سابقه‌ی ژنتیکی کمردرد و اختلالات اسکلتی و عضلانی
- وقوع کشیدگی شدید در کمر به دلیل ورزش، بلند کردن مکرر اجسام سنگین
- ایجاد فشار بر روی دیسک کمر ناشی از نشستن‌های طولانی و یا اختلالات قرارگیری قامت
- چاقی و ضعف عضلات کمر و شکم
- استفاده از سیگار
لیز خوردگی مهره
لیز خوردگی مهره می‌تواند به علل مختلف ایجاد شود. این مشکل می‌تواند به دنبال شکستگی‌ها و آرتروز یا جمع شدگی دیسک بین 2 مهره ایجاد شود. شرح ماوقع به این شکل است که بدنه‌ی یک‌مهره به بدنه‌ی مهره‌ی قبلی یا بعدی فشار وارد می‌کند و اصطلاحاً میگویند که لیز خوردگی مهره ایجادشده است. این مشکل باعث ایجاد فشار بر روی ریشه‌ی اعصاب محیطی و نخاع گردد. تابلوی بالینی آن ایجاد درد سیاتیکی در پاها و لگن بیمار است. درمان این سطح از آسیب بسته به میزان لیز خوردگی و میزان آسیب وارده به ریشه‌ی عصب از انواع روش‌های غیرتهاجمی تا انواع روش‌های جراحی متفاوت است.
تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاع زمانی رخ می‌دهد که طناب نخاعی در ناحیه‌ی گردن و یا کمر تحت‌فشار قرار گیرد. این فشار می‌تواند در اثر فتق دیسک به فضای بین ستون مهره‌ها و طناب نخاعی باشد، همچنین می‌تواند به دلیل درگیری ریشه‌ی عصب و دیسک بیرون‌زدگی و آسیب به سلول‌های عصبی باشد.
آرتروز مفاصل بین مهره‌ای (FACET JOINT)
مفاصل فاست در طول ستون فقرات بین بدنه‌ی استخوانی دو مهره قرارگرفته‌اند. ریشه‌های اعصاب محیطی منتشرشده از نخاع به اندام‌ها از بین این مفاصل عبور می‌کنند. وظایف این مفاصل تسهیل حرکت مهره‌های ستون فقرات روی همدیگر در دامنه‌های حرکتی مختلف است.
درصورتی‌که به غضروف این مفاصل به دلیل آسیب وارد و با آرتروز در مرور زمان، آسیبی وارد شود دامنه‌ی حرکتی محدوده قرارگیری خود را (کمر یا گردن) محدود کرده و با گیر افتادن ریشه‌ی عصب در این ناحیه و ایجاد فشار بر روی آن سبب بروز علائمی مانند سردرد در گردن و یا کمردرد و سیاتیک خواهد شد.
دردهای صبحگاهی
یکی از آسیب‌های بافت نرم در ناحیه‌ی کمری که سبب دردهای صبحگاهی می‌شود التهاب بافت فاشیا است. فاشیا بافت ارتباط‌دهنده و جداکننده‌ی قسمت‌های مختلف در سراسر بدن است که در کمر دورتادور عضلات فقرات کمری را پوشانده است.
فاشیا اگر دچار التهاب شود، باعث ایجاد سفتی در کمر و خشکی و دردهای صبحگاهی می‌شود.
سلامت نگه‌داشتن شبکه‌ی بافت فاشیا درگرو انجام حرکات مرتب ورزشی ایست. عضلات منقبض‌شده را آزاد و عضلات ضعیف و شل را استحکام ببخشید و با برگرداندن تعادل عضلات خشکی و دردهای صبحگاهی را از بین ببرید.
برخی دردهای خفیف و آزاردهنده‌ی کمر مرتبط با آسیب رباط‌هاست!
لیگامنت‌ها (رباط‌ها)
مورد دیگری از آسیب بافت نرم در کمر که سبب بروز کمردرد می‌شود آسیب لیگامان‌ها (رباط) فقرات کمری ایست.رباط چیست؟ باندهای فیبروزی مستحکم که بدنه‌ی مهره‌ها را در کنار هم ثابت نگه‌داشته و از وارد شدن فشار بر دیسک‌ها جلوگیری به عمل می‌آورد.
پیچ‌خوردگی و یا پارگی‌های خفیف رباط‌ها ازجمله این آسیب‌ها می‌باشند.
عدم رعایت ارگونومی صحیح مانند قامت خمیده و یا چرخش‌های ناگهانی کمر، باعث کشیدگی تعدادی از رباط‌ها و سفت شدن آن‌ها در طرف مقابل می‌شود. التهاب رباط از سوی دیگر سبب کاهش خون‌رسانی به بافت شده و روند تخریب به‌صورت خاموش پیش می‌رود تا زمانی که آسیب پیشرفت کند.
چگونه از بروز آسیب جلوگیری کنیم؟
مراقب قامت خود باشید. قامت صاف و کشیده بدون خمیدگی‌های نادرست به‌درستی از بافت نرم کمر محافظت می‌کند. رباط‌ها، عضلات و تاندون‌های کمر نیاز به تحرک دارند؛ بنابراین با انجام مرتب حرکات ورزشی و داشتن قامتی کشیده به‌سلامت خود کمک کنید.
از بین عوامل کمتر شایع به توضیح کشیدگی عضلات در بین ورزشکاران پرداخته‌ایم.
کشیدگی عضلات ناحیه‌ی کمری
کشیدگی عضله احتمالاً به دنبال یک آسیب ناگهانی و یا ناشی از استفاده‌ی مفرط از آن و انجام حرکات تکرارشونده غیراصولی مانند انجام یک تکنیک اشتباه ورزشی در طول زمان ایجاد می‌شود.کشیدگی‌های عضلات کمر را معمولاً به دو گروه حاد و مزمن تقسیم می‌کنند:
1. کشیدگی حاد
وقتی میگوییم یک کشیدگی عضلانی حاد که عضله، تاندون و یا لیگامنت آن عضله دچار آسیب ناگهانی شده باشد. این آسیب ناگهانی می‌تواند در اثر یک ضربه یا تصادف اتفاق بیافتد و یا در حین جابه‌جایی اجسام سنگین فشار سنگینی متحمل ستون فقرات شود.
2. کشیدگی مزمن
به علت حرکت‌های غیراصولی طولانی‌مدت با یک عضله‌ی خاص و واردکردن آسیب تدریجی به آن ایجادشده و ممکن است که منجر به پارگی رشته‌های عضلانی شود. کشیدگی مزمن عضله بیشتر در ورزشکاران و کارمندان مشاغل ارائه‌دهنده‌ی خدمت ایجاد می‌شود.
بسیاری از دردهای کمری حین فعالیت‌های روزمره مانند ورزش و یا در ساعات کاری ایجاد می‌شود.
علل شایع ایجاد کشیدگی عضله
1. بلند کردن اجسام سنگین
بلند کردن اجسام سنگین از زمین و یا بالای سر، خم شدن ستون فقرات از علل اصلی ایجاد آسیب و کشیدگی عضلات پارا اسپاینال و دردهای کمری می‌شوند. تمرین بلند کردن اجسام سنگین از زمین نیاز به آموزش دارد که در تصویر پایین به شما آموزش داده‌شده است. جسم را نزدیک به سینه‌ی خود نگه‌داشته و از خم شدن قسمت بالایی کمر جدا خودداری فرمایید.
2. آسیب‌های ناگهانی
حرکات ضربه‌ای می‌تواند استرس لحظه‌ای و فوری و سنگین به عضلات کمری وارد کند. ورزش‌های پرتحرک مانند فوتبال که حرکات ضربه‌ای زیادی در آن انجام می‌شوند از ریسک بالای آسیب برخوردارند؛ و یا تصادفات جاده‌ای.
3. ورزش‌هایی که شامل حرکات تکرارشونده هستند
ورزش‌هایی مانند پارو زدن، گلف و یا بیس‌بال هم می‌تواند باعث واردکردن استرس به عضلات کمر و درنتیجه سفت شدن و یا پارگی رشته‌های عضلانی شود. درد کشیدگی عضله می‌تواند به‌تدریج پیشرفت کند و با تشکیل یک دور باطل سبب تشدید دردهای کمری شود.
وضعیت قرارگیری نامطلوب، ضعف عضلات شکمی و یا عضلات کمری می‌شود
تصویر روبه‌رو به‌سادگی نشان‌دهنده‌ی این اشکال است.
شروع فعالیت جدید بدون آمادگی قبلی و ناآشنا برای عضلات می‌تواند آسیب جدی وارد کند.
علائم معمول کمردرد در اثر کشیدگی عضلات چیست؟
- وجود درد مشخصاً در سمت چپ کمر
- درد ممکن است تیز و یا شدید گزارش شود
- درصورتی‌که عضله در محدوده‌ی حرکتی‌اش حرکت کند، درد تشدید خواهد شد.
- حساسیت در لمس
- اسپاسم عضلات
- کاهش درد در زمان استراحت و قرارگیری در وضعیت خوابیده.
کشیدگی عضلات تقویت‌کننده و احاطه‌کننده‌ی ستون فقرات ممکن است در اثر استفاده‌ی بیش‌ازحد، آسیب‌های ساده مانند قرارگیری در وضعیت‌های اشتباه در طول خواب، همچنین ایستادن و یا نشستن طولانی‌مدت ایجاد شود.
کمردرد سمت چپ ناشی از اشکالات ساختاری ستون فقرات
کشیدگی عضلات سمت چپ ستون فقرات منشأ اصلی دردهای سمت چپ کمر است.
سایر علائم چیست؟
متغیر باشد .دردهای کمری در سمت چپ شناخته‌شده‌تر از درهای کمری در سمت راست است. دردهای کمری سمت راست عمدتاً به کلیه‌ها برمی‌گردد.
همچنین این دردهای کمری احتمالاً علاوه بر کشیدگی عضلات احاطه‌کننده ممکن است در اثر التهاب مفاصل فاست و یا دیسک بین مهره‌ای باشد. دردی که در اثر مشکلات ساختاری ذکرشده ایجاد می‌گردد می‌تواند دو طرف ستون فقرات را درگیر کند.
قرار گرفتن در معرض علل ایجاد درد آسیب اندامی را سبب می‌شود که منشأ این درد را به‌طور مختصر توضیح داده‌ایم.
دردهای کمری می‌تواند از قسمت‌های مختلف در ستون فقرات منشأ بگیرد مانند وجود التهاب در ریشه اعصاب بزرگ که به دست‌ها و پاها منتشر شود، التهاب در ریشه‌های کوچک اعصاب محیطی، کشیدگی در عضلات کمری و نیز وجود هرگونه آسیب در دیسک‌های بین مهره‌ای، استخوان‌ها، مفاصل و یا لیگامنت ها ی ستون فقرات.
تابلوی بالینی دردهای کمری چیست؟
درد کمر یا به‌صورت دائمی است و یا متناوب همراه با دوره‌های آرامش است. همچنین می‌تواند هنگام قرارگیری در وضعیتی خاص (نشستن‌های طولانی) و یا حین انجام فعالیتی خاص مانند بالا رفتن از تعدادی مشخص پله نمایان شود.
- درد ممکن است در کمر در نقطه‌ای خاص بماند و یا به سایر اندام‌ها مانند لگن و پا منتشر شود.
- این درد از میزان خفیف تا متوسط و تیز و سوزاننده متغیر است.
- ریشه‌ی مشکل می‌تواند در کمر و یا گردن باشد، همچنین به پاها و یا مچ پا (سیاتیک) یا دست‌ها و کف دست منتشر شود.
علاوه بر درد علائم کمردرد احتمالاً شامل احساس ضعف در اندام‌ها، بی‌حسی و یا سوزن سوزن شدن است.
خوشبختانه بیشتر حالت‌های کمردرد با مقداری ایجاد تغییر در سبک زندگی روزمره به‌خودی‌خود بهتر می‌شوند.
تقریباً 50% بیماران بهبودی را طی دو هفته و 90% در طول 3 ماه مشاهده خواهند کرد.
اگر کمردرد بیش از چند روز به طول بیانجامد، بدتر شود و به درمان‌های معمول توصیه‌شده مانند دوره‌های کوتاه استراحت، استفاده از کمپرس سرد یا گرم، ورزش‌های اصلاحی کمر و استفاده از مسکن‌های غیر نسخه‌ای از داروخانه پاسخ ندهد، توصیه می‌شود که به دکتر متخصص مراجعه شود.
2 مورد از موارد نادر که نیاز به مداخله‌ی اورژانسی دارند:
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
- ضعف پیش‌رونده و یا فلجی در مچ پا
خوشبختانه این موارد بسیار نادر هستند.
