خار پاشنه، ضایعه‌ای کلسیمی، در زیر پاشنه و به شکل برآمدگی شاخ مانند است. اگر از قسمتی که خار پاشنه درآمده، با اشعه ایکس تصویربرداری شود، می‌بینیم که حدوداً 1.25 سانتی‌متر به جلو آمده است. این عارضه بدون تصویربرداری و مشخص شدن نوع آن‌هم بانام «سندروم خار پاشنه» شناخته می‌شود.

بااینکه اغلب، این عارضه دردی ایجاد نمی‌کند، ممکن است گاهی باعث درد پاشنه شود. درد اغلب به دلیل تماس زائده‌ی استخوانی و بافت فاشیا ی کف پاست. بافت فاشیا بافتی ارتباط‌دهنده است که از انگشتان پا تا پاشنه کشیده شده است که در طول کف پا وجود دارد و استخوان پاشنه را به زیر پنجه پا متصل می‌کند.

درمان خار پاشنه‌یا مشکلات شبیه به آن شامل فعالیت، پابند مخصوص، داروهای ضدالتهاب و تزریق کورتیزون می‌شود. اگر با این روش‌ها درمان نشود، جراحی نیاز است.

خار پاشنه یک علت درد پاشنه پا و زائده‌ی استخوانی متصل به استخوان پاشنه (کالکانئوس) است که داخل کمان پا به وجود می‌آید.

خار پاشنه یک زائده‌ی استخوانی است که روی سطح زیرین استخوان پاشنه‌ی پا (کالکانئوس) تشکیل می‌شود. خار پاشنه بر اثر رسوب کلسیم در قسمت تحتانی استخوان پاشنه ایجاد می‌شود. تشکیل این خار استخوانی یک فرآیندی است که دوره‌ای طولانی مدت دارد. علت آغاز شدن این پروسه‌ی تشکیل زائده‌ی استخوانی، می‌تواند کشیدگی یا پارگی رباط یا عضلات یا کشیدگی فاسیای پلانتار (رباط پهن کف پا) باشد.

علل ایجادکننده خار پاشنه

این عارضه زمانی رخ می‌دهد که کلسیم، در زیر استخوان پاشنه تجمع کند و البته این موضوع در طی چندین ماه اتفاق می‌افتد.

علل شایع ایجادکننده‌ی خار پاشنه:

1. ایجاد فشار بر ماهیچه‌ها و رباط‌های پا،
2. کشیدگی پلانتار فاشیا (فاشیا کف پا)
3. پارگی مکرر غشایی که استخوان پاشنه را می‌پوشاند

این عارضه بیشتر برای ورزشکارانی اتفاق می‌افتد که پریدن و دویدن زیادی در فعالیتشان وجود دارد.

عواملی که احتمال بروز خار پاشنه را افزایش می‌دهد

از جمله علل خار پاشنه

• شیوه راه رفتن غیرطبیعی که باعث می‌شود فشار بیشتری بر استخوان پاشنه، رباط‌ها و اعصاب نزدیک به پاشنه وارد شود
• آرام دویدن یا دویدن معمولی، به‌خصوص بر روی سطوح سفت
• اضافه‌وزن و چاقی

عواملی که احتمال بروز التهاب فاشیا کف پا (پلانتار فاشئیت) را افزایش می‌دهد:

• افزایش سن که باعث کاهش انعطاف و نازک شدن فاشیا کف پا و لایه چربی محافظ پاشنه می‌شود.
• دیابت
• ایستادن در بیشتر ساعات یک روز
• فعالیت‌های بدنی پیوسته و مکرر
• داشتن کف پای صاف یا زیاد بودن قوس کف پا

علائم خار پاشنه (علل خار پاشنه)

خار پاشنه معمولاً هیچ علامتی ندارد؛ اما می‌توان گفت که اگر در محل خار پاشنه التهاب فاشیا رخ دهد، درد مزمن یا متناوب و غیردائمی را به‌خصوص هنگام راه رفتن، دویدن آرام و یا دویدن معمولی ایجاد می‌کند. به‌طورکلی، خار پاشنه به‌تنهایی، دردی ایجاد نمی‌کند اما زمانی که باعث آسیب به بافت نرم کف پا شود درد ایجاد می‌شود.

بسیاری از افراد درد حاصل از خار پاشنه و پلانتار فاشئیت را مانند چاقو یا سنجاقی توصیف می‌کنند که وقتی صبح از خواب بیدار می‌شوند و می‌ایستند، به کف پایشان فرو می‌رود و دردی دارد که بعد از مدتی به دردی خسته‌کننده تبدیل می‌شود. افراد، معمولاً در مورد درد سوزش مانند و تیزی که موقع ایستادن بعد از نشستن طولانی ایجاد می‌شود، شکایت می‌کنند.

• به طور کلی، خار پاشنه هیچ علائم واضح و آشکاری (که توسط دیگران یا پزشک دیده شود) ندارد. اما خود شما می‌توانید به راحتی نشانه‌های آن را به صورت دردی تیز و تیرکشنده در پاشنه‌ی خود احساس کنید. این درد در زمان ایستادن، راه رفتن و دویدن احساس می‌شود. درد می‌تواند تا حدی شدید شود که با استراحت کردن نیز به سختی فروکش می‌کند.
• احتمالا صبح‌ها بعد از این که از خواب بیدار می‌شوید، در چند قدم اولی که بر می‌دارید در پاشنه‌ی خود احساس درد می‌کنید.
• بعد از مدتی راه رفتن، پاشنه درد شما فروکش می‌کند. این موضوع نشان‌دهنده‌ی این است که انجام ورزش بخش مهمی از روند پیشگیری و درمان خارپاشنه‌ ی پا است.
• از آنجایی که استخوان شما به عضلات و بافت‌های دیگری متصل است، احتمال آن زیاد است که به این بافت‌ها و تاندون‌ها نیز آسیب وارد شود که در این صورت شما درد بسیار تیز و تیرکشنده ای را احساس می‌کنید که شبیه به فرو کردن چاقو در پاشنه‌ی پا است.
• ممکن است برای آن که پای شما بهتر بتواند فشار‌های وارد شده را جذب کند، بافت‌های میخچه و پینه‌ای نیز در کف پای شما تشکیل شود. این مکانیزم می‌تواند در کاهش و درمان درد در پاشنه پا موثر باشد.

درمان خار پاشنه بدون جراحی

به ترتیب شدت التهاب و بزرگی این زائده درمان‌ها از انجام ورزش‌هایی خاص شروع‌شده، استفاده از کفی‌های مناسب، داروهای ضدالتهاب، تزریق استروئید در کف پا زیر دیدمستقیم است. این درمان‌ها نگه‌دارنده هستند و حائز اهمیت است که بدانید تنها با سرکوب و از بین بردن التهاب فاشیا کف پا و قطع ارتباط تماسی زائده‌ی استخوانی و این بافت فیبروزی تنها باعث می‌شود تا این التهاب مجدداً ایجاد نشود.

ممکن است که درد ناشی از خار پاشنه و التهاب تاندون زیر پا، با استراحت بهتر نشود. اگر از خواب بیدار شوید و راه بروید، به خاطر بلندتر شدن ناگهانی تاندون زیر پا که کشیده می‌شود و باعث کشش پاشنه هم می‌شود، احتمالاً احساس درد بیشتری بکنید. اغلب هر چه بیشتر راه بروید، درد کاهش می‌یابد؛ اما ممکن است که بعد از استراحتی طولانی‌مدت یا راه رفتن زیاد، دوباره درد به سراغتان بیاید.

اگر درد پاشنه‌تان بیش از یک ماه طول کشید، با پزشک مشورت کنید. روش های زیر برای درمان ممکن اشت توسط پزشک پیشنهاد گردد.

• فعالیت‌های کششی
• تعویض کفش
• استفاده از کفش یا وسایل محافظتی ارتوپدی
• فیزیوتراپی
• پابند طبی مخصوص شب

شاید بتوان درد پاشنه را با داروهای قوی مانند استامینوفن (تیلنول)، ایبوپروفن (ادویل) یا ناپروکسن درمان کرد. در بسیاری از موارد، با وسیله‌ی ارتوپدی مناسبی می‌توان علت درد پاشنه و قوس پا، مانند عدم توازن جسمی، درمان کرد. در برخی موارد هم تزریق کورتیکواستروئید زیر دیدمستقیم دستگاه سونوگرافی باعث از بین رفتن التهاب آن ناحیه می‌شود.

درمان التهاب آرنگ کف پا با تدبیرهای خط اول درمان و از خانه شروع می‌شود

• نرمش‌های کششی. انجام نرمش‌هایی که موجب کشیده شدن عضله ساق پا می‌گردند در تسکین درد و تسریع بهبود مؤثر خواهد بود.

• پابرهنه راه نروید. وقتی بدون کفش راه می‌روید، فشار و نیروی بی‌مورد و اضافی را به آرنگ کف پا وارد می‌کنید.

• یخ. اگر در روز کیسه یخ را چند بار به مدت ۲۰ دقیقه روی پاشنه قرار دهید، به کاهش التهاب کمک خواهید کرد. حوله نازکی را بین یخ و پاشنه بگذارید، یخ را به طور مستقیم بر روی پوست قرار ندهید.

• محدود کردن فعالیت‍ها. از فعالیت‌های جسمی طولانی کم کنید تا به پاشنه‌ی پا اجازه استراحت بدهید.

• اصلاح و تغییر شکل کفش. کفش‌های بپوشید که از کمان پا به خوبی حمایت می‌کنند و پاشنه بسیار کوتاهی دارند که فشار وارده بر روی آرنگ کف پا را کاهش می‌دهد.

• مصرف دارو. داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) نظیر ایبوپروفن برای تسکین درد و التهاب توصیه می‌شوند.
اگر پس از گذشت چند هفته همچنان از درد رنج می‌برید، به جراج مچ پا و پا مراجعه کنید. در این مرحله احتمالاً روش‌های درمانی زیر یه کار خواهند رفت:

• گذاشتن بالشتک و باندپیچی. قرار دادن بالشتک در کفش جلوی ضربه ناشی از راه رفتن را تا حدی می‌گیرد و باندپیچی پا را تقویت می‌کند و فشار و نیروی وارده بر آرنگ کف پا را کم می‌کند.

• وسایل ارتوتیک. وسایل ارتوتیک ساخته شده برای شما که به راحتی درون کفش‌تان جای می‌گیرند در تصحیح ناهنجاری‌های ساختاری زیربنایی دامن زننده به التهاب آرنگ کف پا مفید هستند.

• تزریق درمانی. در برخی موارد، تریق‌های کورتیکواستروئید برای کاستن از التهاب و تسکین درد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• گچ (قالب) متحرک راه رفتن. گاهی از گچ (قالب) متحرک راه رفتن برای ثابت و بی حرکت نگه داشتن پا به مدت چند هفته استفاده می‌شود تا امکان استراحت کردن پا و التیام یافتن آن فراهم شود.

• محافظ شب. استفاده از محافظ شب موجب می‌شود تا آرنگ کف پا شب هنگام و در زمان خواب نیر همچنان تحت کشش باشد و به این ترتیب از میزان درد صبحگاهی بیمار کاسته شود.

جراحی خار پاشنه

بیش از 90 درصد افراد، بدون جراحی درمان می‌شوند. اگر نتوان با روش‌های ذکرشده در طی 9 تا 12 ماه خار پاشنه را درمان کرد، برای کاهش درد و بازیابی توانایی، جراحی نیاز است.

روش‌های جراحی شامل موارد زیر می‌شوند:

• آزاد کردن پلانتار فاشیا (فاشیا کف پا)
• جدا کردن خار پاشنه

آزمایش و معایناتی قبل از جراحی لازم است تا افراد واجد شرایط و مطلوب را شناسایی کنند و همچنین مراقب‌های پس از جراحی، مانند استراحت، یخ، بستن، بالا نگه‌داشتن پا و زمان مناسب انداختن وزن بر روی پای جراحی‌شده هم مهم است و باید موردتوجه قرار گیرد. در برخی موارد، لازم است که بیمار پس از جراحی، از بانداژ، پابند طبی، چوب زیر بغل، کفش طبی و انواع عصاها استفاده کند.

مشکلات احتمالی پس از جراحی شامل:

1. درد عصب، درد پاشنه‌ی گاه‌وبیگاه،
2. بی‌حسی دائمی آن ناحیه،
3. عفونت
4. باقی ماندن جای زخم می‌شود.

بعلاوه، با آزاد شدن پلانتار فاشیا، خطر از بین رفتن استقامت، گرفتگی پا، شکستگی ناشی از فشار و ورم زانو افزایش می‌یابد.

کلینیک اذرگان درمان جراحی و غیر جراحی خارپاشنه

پیشگیری از خار پاشنه (علل خار پاشنه)

با استفاده از کفشی که مناسب و اندازه پایتان است که کفی ضربه‌گیر و ساق محکم و تکیه‌گاه پاشنه مناسب دارد، انتخاب کفش مناسب هر ورزش، گرم کردن و حرکات کششی قبل از فعالیت بدنی و حفظ سرعت خود در هنگام فعالیت، می‌توان از ایجاد این عارضه پیشگیری کرد.

از کفش‌هایی که کفی و پاشنه‌اش ساییده شده و کوچک‌شده، استفاده نکنید. اگر اضافه‌وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند در پیشگیری از ایجاد خار پاشنه کمک کند.