کمردرد در بارداری : اغلب زنان دچار کمر درد در بارداری می‌شوند و اين درد عموماً در قسمت انتهايي كمر جايي كه ستون فقرات به لگن متصل میشود رخ می‌دهد مطمئن باشيد كه نكات جالبي وجود دارند كه می‌تواند منجر به تخفيف و كنترل درد شما شود.
بسیاری از خانم‌ها در اوایل بارداری دچار کمردرد می‌شوند؛ اما معمولا کمردرد در نیمه‌ی دوم بارداری شروع میشود و ممکن‌است با ادامه‌ی بارداری بدتر شود. گاهی ممکن است درد کمر تا پس از تولد نوزاد ادامه داشته باشد؛ اما معمولا کمر درد در بارداری ظرف مدت چند ماه پس از وضع حمل از بین می‌رود. بخاطر داشته باشید که اگرچه کمردرد در دوران بارداری امری نسبتا شایع است؛ نباید آن‌را به‌عنوان بخشی از فرآیند بارداری پذیرفت. برای داشتن یک بارداری لذت‌بخش و زایمان راحت، باید در اولین فرصت علائم کمردرد را مورد بررسی قرارداد و در طول بارداری به کنترل آنها پرداخت.
کمردرد در دوران بارداری
کمردرد در دوران بارداری که مدت زیادی طول بکشد (چندهفته یا چند ماه) می‌تواند عاملی برای پیش‌بینی کمردرد پس از وضع حمل باشد. (درد پس از تولد نوزاد) به همین دلیل از زنان باردار خواسته میشود در طول بارداری در صدد درمان کمردرد خود برآیند. درمان مطمئن (غیر جراحی) و محافظه‌کار برای کمردرد در دوران بارداری شامل انجام تمرینات مناسب و ورزش‌های بدنی است که هدف آنها بهبود هماهنگی عضلات و نحوه‌ی ایستادن است. این اقدامات باعث بهبود و حفاظت از ساختار بدن می شوند و انجام دادن آنها برای پیش‌گیری از فشار غیرضروری بر ساختارهای محافظ ضروری است. مراجعه به می‌تواند برای کاهش یا تسکین کمردردهای ناخواسته دوران بارداری بسیار مفید باشد. درصورتی‌که بیمار به درمان‌های جامع نیاز داشته باشد، متخصص زنان و زایمان باید به ارزیابی و معاینه او بپردازد و برنامه درمانی ویژه‌ای را به او توصیه کند.
علل كمردردهاي زمان بارداری
با بزرگ‌تر شدن شکم، عضلات لگن به سمت بیرون کشیده می‌شوند (و ضعیف می‌شوند) و بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ این امر باعث میشود فشار زیادی به کمر بیمار وارد شود. درصورتی‌که بر عصب فشار وارد شود، بیمار دچار کمردرد میشود. به‌علاوه، افزایش وزن و بزرگ‌ترشدن شکم بدین معناست که فعالیت عضلات بیشتر میشود و فشار بیش‌تری به مفاصل بیمار وارد میشود.
به همین دلیل زنان باردار در اواخر روز درد بیش‌تری را احساس می‌کنند. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی باعث شل شدن مفاصل و رباط‌هایی می‌شوند که استخوان‌های لگن را به ستون فقرات وصل می‌کنند. این امر باعث می شود بیمار هنگام راه‌رفتن، ایستادن، نشستن به مدت طولانی، غلت زدن در رختخواب، بلند شدن از روی صندلی یا توالت فرنگی، خم‌شدن یا بلندکردن اشیاء درد بیش‌تری را احساس کند.
عمده دردهاي كمر در ناحيه مفصل ساكروايلياك رخ می‌دهد و عمده‌ترین دلايل آن عبارت‌اند از:
- افزايش وزن: در يك بارداري سالم و طبيعي، زنان حدود 12 تا 15 كيلوگرم وزن اضافه می‌کنند و اين ستون فقرات است كه بايد اين وزن را تحمل كند. اين اضافه‌وزن فشار قابل‌توجهی را به تاندون‌ها و عضلات ستون فقرات و همچنين عروق و اعصاب لگن وارد می‌کند و می‌تواند باعث بروز درد شود.
- تغيير در قامت و وضعيت بدن: بارداري باعث تغيير مركز ثقل بدن میشود. اين وضعيت باعث میشود كه شما اگرچه به‌طور ناخودآگاه، وضعيت كمر و لگن خودزا تغيير دهيد تا بتوانيد مركز ثقل بدن خود را كنترل كنيد كه اين وضعيت می‌تواند باعث درد شود.
- تغييرات هورموني: در حين بارداري بدن شما هورموني به نام ريلكسين ترشح می‌کند كه باعث شل شدن ليگامان‌هاي ناحيه لگن شده تا زايمان طبيعي امکان‌پذیر شود. اين هورمون نه‌تنها تاندون‌ها و مفاصل كانال زايماني را شل می‌کند بلكه بر روي تاندون‌های ستون فقرات نيز اثر دارد كه می‌تواند باعث عدم ثبات و درد شود.
- جدا شدن عضلات: ازآنجایی‌که رحم شروع به رشد می‌کند عضلات موازي و راست شكم كه از دنده‌ها شروع‌شده و به استخوان لگن متصل می‌شوند از هم جدا می‌شوند. اين جدايي عضلات می‌تواند كمردرد را بدتر كند.
- استرس: فشارهاي روحي می‌تواند باعث گرفتگي عضلات ستون فقرات شده و باعث اسپاسم‌های دردناك شود وقتی‌که عصبي می‌شوند دردتان بدتر خواهد شد.
درمان کمر درد در بارداری
اگر قبل از بارداري كمردرد مزمن نداشته‌اید و درد را براي اولين بار در بارداري تجربه می‌کنید به‌تدریج از بين خواهد رفت ولي انجام كارهاي زير می‌تواند باعث كاهش و كنترل كمردرد شده و یا حتی از بروز آن جلوگيري كند.
- ورزش: ورزش منظم باعث تقويت عضلات شده و انعطاف‌پذیری آنها را افزايش می‌دهد. اين نوع عضلات فشارهاي فيزيكي را بهتر تحمل كرده و ميزان كمتري از فشار را به ستون فقرات منتقل می‌کند. ورزش بی‌خطر براي اغلب زنان باردار عبارت‌اند از راه‌پیمایی، شنا و دوچرخه ثابت است. براي تقويت عضلات ناحيه شكم و لگن حتماً با پزشك خود مشورت كنيد.
- سرما و گرما: در موارد حاد چند قطعه يخ را درون كيسه قرار داده آنها داخل یکپارچه نازك پيچيده و روي ناحيه درد در قسمت كمر بگذاريد بعد از چند روز می‌توانید از كيسه آب گرم استفاده كنيد كه باعث كاهش درد میشود. مراقب باشيد به شكم خود حرارت ندهيد.
- قامت خود را اصلاح كنيد: با تغيير وضعيت، فشار روي ستون فقرات خود را كاهش دهيد. وضعيت صحيح نشستن، ايستادن و خوابيدن را رعايت كنيد. به‌طور مثال خوابيدن به سمت چپ با يك بالشت كوچك بين پاها از فشار بر روي كمر هنگام خوابيدن خواهد كاست. موقع نشستن پشت ميز از يك بالشت كوچك جهت پر کردن گودي كمر خود استفاده كنيد و از يك زير پايي كوچك زير پاها بهره ببريد. سعي كنيد شانه‌ها را عقب نگهداريد. پوشيدن يك كمربند مخصوص حاملگي هم کمک‌کننده است.
- مشاوره: اگر استرس و فشار روحي زياد داريد از يك مشاور خوب بهره ببريد.
- ماساژ: ماساژ صحيح می‌تواند از شدت كمردرد بكاهد ولي براي اين منظور حتماً با پزشك خود مشورت كنيد.
نكات مفيد کمر درد در بارداری
- موقع برداشتن اجسام از روي زمين ابتدا بنشينيد و پس از برداشتن جسم موردنظر برخيزيد.
- به‌هیچ‌وجه براي اين منظور دولا نشويد.
- از پوشيدن كفش پاشنه‌بلند خودداري كنيد.
- طاق‌باز نخوابيد.
- ساپورت می‌تواند کمک‌کننده باشد.
اگر با رعايت تمام موارد فوق درد شما تخفيف نيافت با پزشك خود مشورت كنيد. به‌هیچ‌وجه سرخود از داروهاي ضد درد استفاده نكنيد. استامينوفن معمولاً کم‌خطرترین داروي ضد درد هنگام حاملگي است و ساير ضد دردها مانند پروفن، ادويل و … عموماً توصيه نمی‌شوند.
شدت، حدت و احتمال بروز کمردرد در بارداری
بیش از سه‌چهارم زنان باردار زمانی در طی بارداری دچار کمردرد می‌شوند که معمولاً در اواخر بارداری رخ‌داده و چند ماه پس از زایمان بهبود می‌یابد. وجود کمردرد قبل از بارداری، بروز کمردرد در بارداری قبلی، عدم تحرک و ورزش کافی در زمان بارداری، وزن زیاد، عضلات شکمی و لگنی ضعیف و باردارشدن باوجود کمردرد قطعاً موجب بروز کمردردی شدیدتر خواهد شد، احتمال مزمن شدن را بیشتر خواهد کرد و درمان نیز سخت‌تر خواهد شد.
زماني كه ويزيت و تجويز پزشك ضروری میشود
كمردرد به‌خودی‌خود دليلی براي مراجعه به پزشك نیست ولي در موارد زير حتماً پيش پزشك برويد:
- درد شديد
- شروع ناگهاني درد و شديد شدن ناگهاني درد
- دردهاي ريتميك با كرامپ
- اگر کمردرد شدید باشد، بدتر شود و درد پیشرفت کند یا درد به علت ضربه به وجود آمده باشد.
- اگر کمردرد با تب، خونریزی از واژن یا احساس سوزش هنگام دفع ادرار همراه باشد.
- بیمار در یکی از پاها یا هر دو پایش هیچ‌گونه حسی نداشته باشد، یا به‌طور ناگهانی احساس کند پاهایش ضعیف شده‌اند یا فاقد هرگونه هماهنگی هستند.
- درصورتی‌که بیمار هیچ‌گونه حسی در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران، کپل و ناحیه‌ی تناسلی نداشته باشد و دچار بی‌اختیاری مثانه و مقعد شود. این امر می‌تواند باعث اختلال در فرآیند دفع ادرار و مدفوع شود یا منجر به بی‌اختیاری گردد.
- بیمار در اواخر دوره‌ی دوم یا سوم بارداری دچار کمردرد شود. این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده‌ی زایمان زودرس باشد به ویژه اگر بیمار قبلا سابقه کمردرد نداشته باشد.
- درصورتی که بیمار در ناحیه‌ی کمر، پهلو و زیر دنده‌ها احساس درد و ناراحتی داشته باشد. درصورتی‌که بیمار تب داشته باشد یا استفراغ کند یا خون در ادرارش مشاهده شود زیرا این علائم می‌تواند نشان دهنده‌ی عفونت کلیه باشد.
در موارد نادري كمردرد ممكن است به دلیل مشكلاتي مانند پوكي شديد استخوان ناشي از بارداري، آرتروز مهره‌های كمر و يا آرتريت عفوني باشد، دردهاي ريتميك می‌تواند به دلیل زايمان زودرس باشد در چنين مواردي حتماً با پزشكتان مشورت كنيد.
. حالت مناسب ایستادن را تمرین کنید
با رشد جنین، مرکز ثقل به سمت جلو حرکت می‌کند. بنابراین برای پرهیز از خم شدن، به سمت عقب خم می‌شوید که به عضلات کمر فشار می‌آورد و باعث کمردرد حین بارداری میشود. بنابراین اصول زیر را مد نظر داشته باشید:
- صاف بایستید
- قفسه سینه را بالا نگه دارید
- شانه‌ها را به سمت عقب نگه دارید
- زانوها را قفل نکنید
هنگام ایستادن، پاها را تا اندازه‌ای که برایتان راحت است باز نگه دارید تا از اسکلت بدن به‌خوبی حمایت کند. اگر مجبورید مدت طولانی بایستید، یک پا را روی پله کوتاه بگذارید و هر چند وقت یک بار استراحت کنید.
توجه به حالت نشستن هم بسیار مهم است. صندلی باید از کمر شما محافظت کند. می‌توانید یک بالشت کوچک پشت خود بگذارید.
نکاتی برای کاهش درد کمر درزنان باردار
لباس مناسب
کفش پاشنه کوتاهی بپوشید که به‌خوبی گودی کف پا را پوشش می‌دهد (کفش صاف نپوشید). از پوشیدن کفش پاشنه‌بلند بپرهیزید زیرا تعادلتان را به‌هم میزند و باعث میشود بیفتید.
همچنین بهتر است کمربند بارداری بپوشید. با این که تحقیق پیرامون تاثیر کمربند بارداری محدود است، بعضی زنان از تاثیر آن راضی هستند.
طرز بلند کردن اشیاء
برای بلند کردن اشیای کوچک، چمباتمه بزنید و فشار را روی پا بگذارید. از کمر به پایین خم نشوید. همچنین ظرفیت و محدودیت‌های خود را بشناسید. درصورت نیاز درخواست کمک کنید.
به پهلو بخوابید
به پهلو بخوابید، نه به پشت. یک یا هردو زانو را خم کنید. بین زانو، زیر شکم و پشت کمر بالشت بگذارید.
کمپرس آب گرم، سرد یا ماساژ
با اینکه شواهد مبنی بر میزان تاثیر این روش‌ها محدود است، ماساژ یا قرار دادن کمپرس آب گرم یا سرد روی کمر موثر واقع میشود.
اضافه کردن فعالیت جسمی به روتین روزانه
فعالیت جسمی منظم باعث تقویت شدن عضلات کمر میشود و می‌تواند کمردرد دوران بارداری را تسکین دهد. با هماهنگی پزشک خود، فعالیت‌های آهسته، مانند پیاده‌روی یا ورزش آبی، را امتحان کنید. فیزیوتراپ هم می‌تواند روش‌های کششی و تمریناتی را به شما آموزش دهد که مفید واقع میشود.
انواع کمردرد در دوران بارداری
درد قسمت‌های خلفی لگن
زنان این نوع درد را در پشت لگن خود احساس می‌کنند. این درد شایع‌ترین نوع کمردرد در دوران بارداری است؛ این درحالی است که برخی از زنان در ناحیه‌ی مهره‌های کمر درد را احساس می‌کنند. بیماران این درد را در یک یا هر دو طرف کپل یا در قسمت پشت ران خود احساس می‌کنند. این درد ممکن است هنگام راه‌رفتن، بالارفتن از پله، خم شدن، ایستادن، غلت‌زدن در رختخواب، نشستن و مواردی از این قبیل شروع شود. برخی از موارد می‌توانند باعث بدتر شدن درد در ناحیه‌ی خلفی لگن شوند. به‌عنوان مثال، هنگامی‌که بیمار روی صندلی نشسته باشد و به سمت جلو یا پایین خم شده و کمر تا شود. زنانی که از درد ناحیه‌ی خلفی لگن رنج می‌برد، بیشتر مستعد تجربه‌ی درد در ناحیه‌ی استخوان شرمگاهی هستند.
درد در قسمت مهره‌های کمر
این نوع درد در ناحیه‌ی ستون فقرات، بالاتر از ناحیه‌ی لگن رخ می‌دهد. این درد شبیه کمردردی است که زنان قبل از دوران بارداری تجربه کرده‌اند. این درد در اطراف ستون فقرات، روی ستون فقرات و تقریبا در اطراف کمر احساس میشود. بیماران معمولا دردی را احساس می‌کنند که ساق پا را نیز درگیر می‌کند. اگر بیمار به مدت طولانی سر پا بایستد یا چیزی را بلند کند، درد بیش‌تری را احساس خواهد کرد. معمولا درد در اواخر روز بدتر میشود.
درد سیاتیک
هنگامی‌که کمردرد در دوران بارداری، ران‌ها و کپل را درگیرکند ممکن است به اشتباه درد سیاتیک خوانده شود که یک وضعیت نسبتا غیرشایع است. درد سیاتیک در دوران بارداری که در پی بیرون‌زدگی یا فتق دیسک در قسمت تحتانی ستون فقرات ایجاد می شود، فقط حدود یک درصد از زنان باردار را گرفتار می‌کند. اگر بیمار درد سیاتیک داشته باشد معمولا درد بیش‌تری را در ساق خود احساس می‌کند و به نسبت درد کمتری را در کمر خود احساس خواهد کرد. همچنین ممکن است در قسمت زیر زانو احساس درد و ناراحتی داشته باشد. این درد می‌تواند پا و انگشتان او را نیز درگیرکند. این بیماران معمولا از سوزن سوزن شدن، سوزش و بی‌حسی ساق شکایت دارند درصورتی‌که درد عصب سیاتیک شدید باشد، بیمار در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران و دستگاه تناسلی دچار بی‌حسی میشود. این بیماران گاهی در دفع ادرار و مدفوع دچار مشکل می‌شوند.
