به خمیده شدن ستون فقرات به طرفین، اسکولیوز (کژپشتی، انحراف ستون فقرات) می‌گویند که درست قبل از بلوغ و طی جهش رشدی ایجاد میشود. بااینکه ممکن است که علل ایجاد اسکولیوز، عارضه‌هایی مانند فلج مغزی و تحلیل عضلات باشد، اما علت اصلی آن ناشناخته است.
در بیشتر موارد، اسکولیوز خفیف است اما بعضی از کودکان دچار تغییر شکل‌هایی در ستون فقراتشان می‌شوند حتی که با رشد شدیدتر هم میشود. اسکولیوز شدید، می‌تواند باعث ناتوانی شود. انحنای شدید ستون فقرات می‌تواند فضای بین سینه را کاهش داده و نگذارد که شش‌ها به‌درستی کار کنند.
کودکانی که اسکولیوز خفیف دارند، معمولاً با اشعه‌ی ایکس و با دقت، تحت نظر قرار می‌گیرند تا اگر خمیدگی بیشتر شد، متوجه شوند. در بسیاری از موارد، درمان لازم نیست. بعضی از کودکان باید بریس ببندند تا از بدتر شدن خمیدگی، جلوگیری کنند. دیگر بیماران هم برای وخیم‌تر نشدن اسکولیوز و در برخی موارد، برای صاف کردن آن، به جراحی نیاز دارند.
علائم انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)
- شانه‌های ناصاف
- اگر طرفی از ترقوه بیشتر از قسمت دیگر نمایان باشد
- کمر ناصاف
- بالاتر بودن یک سمت از استخوان لگن
اگر خمیدگی اسکولیوز بیشتر شود، علاوه بر خمیدگی به طرفین، ستون فقرات هم می‌چرخد، همین هم باعث میشود که دنده‌های یک‌طرف بدن، بیشتر از طرف دیگر بیرون بزند و نمایان شود.
علائم اسکولیوزو زمانی که باید به پزشک مراجعه کرد
اگر نشانه یا علائم اسکولیوز در کودکتان بروز کرد، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است که حتی پدر و مادر و کودک متوجه هم نشوند و انحنایی خفیف ایجاد شود؛ به دلیل اینکه این مشکل به‌تدریج و معمولاً هم بدون درد به وجود می‌آید. احتمالاً معلمان، دوستان و هم‌تیمی‌های ورزش اولین افرادی هستند که برحسب‌تصادف متوجه اسکولیوز در فرد می‌شوند.
علل بروز اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)
پزشکان علت بروز رایج‌ترین نوع اسکولیوز را نمی‌دانند، بااین‌حال، به دلیل اینکه این مشکل در خانواده فرد بیمار رایج است، به نظر می‌رسد که عوامل ارثی دارد. احتمالاً نادرترین انواع اسکولیوز به دلایل زیر ایجاد می‌شوند:
- عارضه‌های عصبی-عضلانی، مانند فلج مغزی یا تحلیل عضلات
- نارسایی‌های زمان تولد که بر رشد استخوان‌های ستون فقرات تأثیر می‌گذارند
- صدمات یا عفونت‌های ستون فقرات
عواملی که احتمال ایجاد اسکولیوز را بیشتر می‌کنند
- سن: معمولاً علائم و نشانه‌ها، طی جهش رشدی که قبل از بلوغ است بروز می‌کنند.
- جنسیت: بااینکه تقریباً هم دخترها و هم پسرها به یک‌میزان به این عارضه دچار می‌شوند، دخترها بیشتر در معرض تشدید خمیدگی بوده و به درمان نیاز دارند.
- سابقه بیماری خانوادگی: ممکن است که اسکولیوز در میان اعضای خانواده رایج باشد، اما در خانواده‌ای که اکثر کودکانی این مشکل را دارند، سابقه‌ای از این بیماری گزارش نشده است.
عوارض انحراف ستون فقرات
حتی باوجوداینکه بیشتر افراد نوع خفیف این عارضه را دارند، ممکن است همان هم باعث ایجاد عوارضی شود، مانند:
- آسیب به قلب و ریه: در اسکولیوز شدید، قفسه‌ی سینه به قلب و ریه فشار می‌آورد و تنفس و پمپ کردن خون را برای قلب مشکل‌تر می‌کند.
- مشکلات کمر: بزرگ‌سالانی که در کودکی اسکولیوز داشته‌اند، بیشتر از افراد دیگر در معرض درد کمر هستند.
- ظاهر: زمانی که اسکولیوز تشدید میابد، تغییرات ظاهری بیشتری ایجاد می‌کند، مثل شانه‌های ناصاف، دنده‌های بیرون زده، لگن ناصاف و تغییر جهت بالاتنه و کمر به یک سمت. اغلب افرادی که این مشکل را دارند، بیشتر به‌ظاهر خود توجه می‌کنند.
تشخیص انحراف ستون فقرات
پزشک در ابتدا، اطلاعاتی دقیق در رابطه با سوابق پزشکی فرد گرفته و در مورد رشد اخیر او سؤال می‌پرسد. احتمالاً برای معاینه‌ی جسمی، از کودکتان بخواهد که بایستد و سپس درحالی‌که دستانش آویزان است، از کمر به جلو خم شود تا ببیند که یک سمت از قفسه‌ی سینه از طرف دیگ نمایان‌تر است یا خیر.
همچنین ممکن است که پزشک معاینات عصب‌شناختی را انجام دهد تا در مورد موارد زیر اطلاعاتی کسب کند:
- ضعف ماهیچه
- بی‌حسی
- انعکاس‌های غیرعادی
علائم و نشانه های انحراف ستون فقرات
علائم اسکولیوز در کودکان به شرح زیر است:
شانه ها ممکن است ارتفاع یکسان نداشته باشند و یکی از آنها بالاتر از دیگری قرار گیرد.
سر در ناحیه مرکز بدن و بالای لگن قرار نمی گیرد.
قفسه سینه متقارن نیست و دنده ها ممکن است ارتفاع های متفاوت داشته باشند.
تیغه یکی از شانه ها بالاتر و برجسته تر از تیغه شانه دیگر به نظر می رسد.
یکی از دو طرف باسن برجسته تر از طرف دیگر می شود.
لباس های فرد در هنگام پوشیدن به نحو صحیح بر روی بدن قرار نمی گیرد.
بدن بیمار ممکن است به یک طرف خم شود.
طول پاهای فرد ممکن است غیر متقارن و نامساوی شود.
علائم و نشانه های اسکولیوز در نوزادان به شرح زیر است:
ایجاد برآمدگی در یک طرف سینه
نوزاد ممکن است بطور مداوم به یک طرف خم شود.
در موارد شدیدتر کجی ستون فقرات ، این مشکل می تواند باعث وارد شدن آسیب به قلب و ریه ها شود و به این ترتیب بیمار با تنگی نفس و درد در ناحیه سینه مواجه می شود. بعضی از انواع اسکولیوز همچنین می توانند درد در ناحیه کمر را به همراه داشته باشند. به هر حال توجه داشته باشید اکثر موارد اسکولیوز برای بیمار دردناک نیستند.
درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)
اکثر کودکان دچار اسکولیوز خفیف می‌شوند، معمولاً هم نیازی به درمان با بریس یا جراحی ندارند. این کودکان باید هر 4 تا 6 ماه معاینه شود تا پزشک در صورت تغییر در میزان خمیدگی در ستون فقرات، اطلاع پیدا کند.
بااینکه برای هر سه نوع خفیف، معمولی و شدید این بیماری دستورالعملی وجود دارد، همیشه تصمیم به شروع درمان، بر اساس وضعیت فرد گرفته میشود. عواملی که برای این کار باید در نظر گرفت، شامل:
- جنسیت: دختران بیشتر از پسران در معرض دچار شدن به این عارضه هستند
- شدت خمیدگی: خمیدگی‌های بزرگ‌تر بیشتر در معرض بدتر شدن هستند
- شکل خمیدگی: احتمال بدتر شدن خمیدگی‌های دوگانه که به خمیدگی‌های اس (S) مانند شناخته می‌شوند، بیشتر از خمیدگی‌های سی (C) مانند است.
- مکان خمیدگی: خمیدگی‌هایی که در مرکز ستون فقرات (بخش سینه‌ای) قرار دارند، بیشتر از قسمت‌های بالا و پایین‌تر، احتمال بدتر شدنشان وجود دارد.
- بلوغ: اگر رشد استخوان‌های کودک متوقف شود، خطر تشدید خمیدگی کاهش میابد. این موضوع به این معناست که استفاده از بریس برای کودکانی تأثیرگذار است که هنوز در سن رشد هستند.
پذیرفتن و حمایت از افراد مبتلابه انحراف ستون فقرات
با توجه به اینکه کودکان در سنی حساس از زندگی‌شان هستند، کنار آمدن با این بیماری مشکل است. نوجوانان به‌نوبه‌ی خود، درگیر چالش‌ها و تغییرات جسمی و احساسی فراوانی هستند. ممکن است با داشتن این بیماری، حسی از خشم، ناامنی و ترس آنها را فرابگیرد.
یک گروه حمایتی قدرتمند، می‌تواند تأثیر بسزایی در پذیرش اسکولیوز، استفاده از بریس یا درمان با جراحی توسط کودک یا نوجوان داشته باشد. کودک خود را تشویق کنید تا با دوستان خود صحبت کرده و از آنها کمک بگیرد.
بهتر است که به گروهی حمایتی بپیوندید که کودکان و پدر و مادرهایی که درگیر این بیماری هستند، در آن حضور دارند. اعضای این گروه می‌توانند پیشنهاد‌ها و تجربیات زندگی خود را در اختیار بیمار و شما بگذارند تا با دیگر افرادی که مشکل او را دارند، ارتباط برقرار کنید.
ورزش و حرکات اصلاحی
فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی اسکولیوز و برنامه توانی بخشی آن دارای نقش با اهمیت در درمان این مشکل می باشد. بطور قدیمی، اکثر جراحان اعتقاد داشتند روش های فیزیوتراپی در مورد اسکولیوز جواب نمی دهد. این تصور درباره روش های عمومی فیزیوتراپی و تمرین های حرکتی مورد استفاده برای متوقف کردن اسکولیوز ایدیوپاتیک صحیح است، ولی در بقیه موارد روش های فیزیوتراپی مفید می باشد. به هر حال، پیشرفت در برنامه های خاص مورد استفاده برای درمان این مشکل، توانسته یک نقش جدید در رویکردهای توان بخشی در حوزه درمان اسکولیوز ایجاد نماید.
